ΝΑΜΙΜΠΙΑ 3, ΒΟΥΣΜΑΝΩΝ ΕΡΓΑ

Front Picture: 

Μπούσμεν «οι άνθρωποι των θαμνωδών εκτάσεων», Σαν «οι απ’ έξω» ή Μπασάργουα δηλαδή «αυτοί που δεν κατέχουν τίποτε». Δυόμισι χιλιάδες βραχογραφίες στο Νταμάραλαντ μαρτυρούν τον τρόπο ζωής ενός λαού που πάντα έζησε σε πλήρη αρμονία με τη Φύση, αδιαφορώντας για τη συσσώρευση υλικών αγαθών και γι αυτό χωρίς ούτε έναν ανθρωποκτόνο πόλεμο να αμαυρώνει την απόλυτα ειρηνική ιστορία του.

Της Ισαβέλλας Μπερτράν

Δημοσιεύτηκε στο ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, τεύχος αρ. 136/16.11.2002

Προηγούνται:

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 1 - ΕΤΟΣΑ ΠΑΝ, ΤΟ ΠΑΝ ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΖΩΗΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 2 - ΦΥΛΗ ΧΙΜΠΑ, "ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΝΑ ΖΗΤΟΥΝ" | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

Αν θέλετε να μάθετε για τους Σαν, θα ξεκινήσετε από εδώ αποφαίνεται κατηγορηματικά ο Γιόχαν, καρφώνοντας τον  απλωμένο χάρτη μ’ ένα δάχτυλο ελαφρώς λιγδιασμένο από την επαφή του με το λουκάνικο γαζέλας ιμπάλα που τσίμπησε προηγουμένως από το πιάτο του.

Ένα γυαλιστερό φωτοστέφανο έχει απλωθεί γύρω από την μακρόσυρτη ονομασία του υποδεικνυόμενου σημείου, που ωστόσο αποκρυπτογραφώ διστακτικά ως Τβιβελφοντέιν. Ja, Ja, επικυρώνει ο Γιόχαν, κουνώντας επιδοκιμαστικά το κεφάλι. Σημαίνει “αμφίβολη πηγή” στα αφρικάανς, προσθέτει, διευκρινίζοντας τη σχετική ετυμολογική προέλευση του τοπωνύμιου.

Ο Γιόχαν είναι αφρικάνερ, λευκός απόγονος τέταρτης γενιάς, που γεννήθηκε σε τούτη εδώ τη γη των μαύρων πριν από πενήντα δύο χρόνια, στη διάρκεια των οποίων είχε την ευκαιρία να ζήσει όλα τα μεγάλα γεγονότα και τις αλλαγές που σημάδεψαν όχι μόνο τη Ναμίμπια αλλά και όλη την ευρύτερη περιοχή της Αφρικής του νότου.

Μόνο που σε αντίθεση με τους περισσότερους ομόφυλούς του, τον καιρό του απαρτχάιντ εκείνος στάθηκε από την πλευρά των πολέμιων και των παθόντων, και ειδικότερα των πλέον κατατρεγμένων όλων, των  Βουσμάνων, τους οποίους έχει μελετήσει με πάθος επί χρόνια. Κάτι λοιπόν πρέπει να έχει κατά νου υποδεικνύοντας τη μακρινή επαρχία του Νταμάραλαντ ως σημείο εισαγωγής στο θέμα μας. 

Στο Τβιβελφοντέιν βρίσκεται γραμμένη η ιστορία των Σαν χιλιάδες χρόνια τώρα πάνω στα βράχια, αιτιολογεί τη σκέψη του. Να πάτε λοιπόν κατ’ αρχάς εκεί να τη διαβάσετε. Και μετά, μόνο μετά, θα ταξιδέψουμε παρέα σε μια φάρμα στην Καλαχάρι, για να συναντήσετε μερικούς απ’ αυτούς. Για να διαπιστώσετε και μόνοι σας πως η σημερινή τους κατάσταση είναι δυστυχώς όπως σας την περιέγραψα, προσθέτει δαγκώνοντας αποφασιστικά το υπόλοιπο λουκάνικο.

ΒΡΑΧΟ ΒΡΑΧΟ ΤΟΝ ΚΑΗΜΟ ΤΟΥΣ

Ένας πυρπολημένος λόφος από κόκκινα βράχια ορθώνεται πέρα μπροστά μας σαν πρόχειρα στοιβαγμένα μπάζα από κατεδάφιση κάποιας οικοδομής γιγάντων. Και κάπου ανάμεσα σ’ αυτά, καμιά δεκαριά σκούρες κουκκίδες που κινούνται τώρα σε καμπυλωτή γραμμή η μία πίσω από την άλλη, ίδιος σχηματισμός μυρμηγκιών πάνω σε βότσαλα. Μου παίρνει ένα-δυο δευτερόλεπτα να συνειδητοποιήσω πως πρόκειται για ανθρώπους, επίδοξους προφανώς επισκέπτες σαν κι εμάς, που πασχίζουν να χαράξουν τη διαδρομή τους ανάμεσα στους γκρεμισμένους ογκόλιθους. Μια προσπάθεια που δεν μοιάζει ωστόσο ν’ αποδίδει εύκολα καρπούς αν κρίνω από τον απελπιστικά αργό, σχεδόν βασανιστικό ρυθμό προώθησης της κεφαλής της πορείας προς την κορυφή του υψώματος. Ο Γιόχαν δεν μας τα είχε πει αυτά όταν μας έστελνε εδώ,  σκέφτομαι, αναλογιζόμενη την ίδια στιγμή αν θα μπορέσω ν’ ανταποκριθώ μ’ επιτυχία στα διαφαινόμενα ζόρια.

Ο Κώστας ωστόσο δεν φαίνεται να διακατέχεται από ανάλογες ανησυχίες, έτσι όπως τον κόβω στα κλεφτά ενώ ετοιμάζει τα φωτογραφικά με την έξαψη του κυνηγού που μόλις διαπίστωσε πως η περιοχή διαθέτει άφθονο θήραμα και γυαλίζει το όπλο του.

Πλησιάζοντας στο ανηφορικό μονοπάτι συνειδητοποιώ με αγαλλίαση ότι η πορεία δεν είναι εν τέλει τόσο κοπιαστική όσο μου φάνηκε αρχικά από μακριά. Η εικόνα της παραπαίουσας προπορευόμενης ομάδας που με παρέσυρε σε μαύρες σκέψεις οφείλεται στο γεγονός ότι απαρτίζεται αποκλειστικά από γενναίους πεισματάρηδες της τρίτης, ακόμα και της τέταρτης ηλικίας. Συνταξιούχοι καθηγητές από κάποιο πανεπιστήμιο του Βερολίνου όπως θα μάθουμε σε λίγο όταν τους προφτάσουμε. Τρεις-τέσσερις απ’ αυτούς βρίσκονται δε εμφανώς στα πρόθυρα της αποπληξίας από τη ζέστη και το λαχάνιασμα, χωρίς ωστόσο να μοιάζουν διατεθειμένοι να κάνουν πίσω με τίποτε. Εύγε τους!

Υπάρχουν ενδείξεις για την παρουσία των Σαν σε όλη την νότια Αφρική, από την ύστερη παλαιολιθική εποχή εδώ και τριάντα χιλιάδες χρόνια τουλάχιστον, πληροφορεί τώρα το φιλομαθές ακροατήριό του ο βουσμανολόγος ξεναγός. Οι δε βραχογραφίες του Τβιβελφοντέιν είναι από τα αρχαιότερα δείγματα τέχνης που έχουν βρεθεί, αφού πολλές απ’ αυτές έχουν ηλικία έξι χιλιάδων ετών, χρονολογούνται δηλαδή από την πρώιμη νεολιθική εποχή.

Βρισκόμαστε σ’ ένα άνοιγμα του μονοπατιού, τριγυρισμένοι από παντού από τεράστιους μονόλιθους καλυμμένους ολόκληρους με απεικονίσεις ζώων. Ζώων που συναντάς ακόμα σήμερα σε αρκετές - αν και σε όλο λιγότερες - περιοχές της Ναμίμπια, αλλά που έχουν πλέον χαθεί οριστικά κι αμετάκλητα από τα τοπία του Νταμάραλαντ. Όπως εξάλλου και οι Βουσμάνοι που τα φιλοτέχνησαν.  Μια εξαφάνιση άγριας πανίδας και φυλών που έχει ουσιαστικά τα ίδια πάντα αίτια: Την καταναγκαστική μετανάστευση και την αραίωση μέχρις πλήρους εξαλείψεως των πληθυσμών από τη συγκεκριμένη περιοχή κάτω από την ανελέητη πίεση πάσης φύσεως διωγμών και κυνηγιού, ανθρώπων και ζώων.

Μονάχα αντιλόπες και ζέμπρες απόμειναν πλέον να καλπάζουν στις αχανείς εκτάσεις του Νταμάραλαντ που διασχίζαμε μέχρι χτες, με το σκονισμένο χωματόδρομο να αυλακώνει μια θάλασσα από χρυσοκίτρινο κυματιστό χορτάρι, οδηγώντας το τζιπ μέσα από μια απίστευτη γεωλογική ποικιλία  μορφωμάτων, πετρωμάτων και χρωμάτων, και με φόντο τα γαλάζια και μοβ περιγράμματα των απομακρυσμένων ορεινών όγκων. Κανένα από τα λιοντάρια, τις καμηλοπαρδάλεις, τους ελέφαντες και τους ρινόκερους που οι μορφές τους αναπαράγονται τόσο παραστατικά πάνω στους κόκκινους βράχινους σχηματισμούς του Τβιβελφοντέιν δεν κατάφερε να επιβιώσει ως τα σήμερα.  

Αλλά ούτε και κανένας απόγονος αυτών των ανώνυμων καλλιτεχνών που μας κληροδότησαν όχι μόνο μερικά από τα σημαντικότερα δείγματα πρωτόγονης αφρικανικής τέχνης αλλά συνάμα και την αδιαμφισβήτητη μαρτυρία της αλλοτινής παρουσίας των Σαν σε τούτη εδώ τη γη. Μια παρουσία που συνέχισε ν’ αποτυπώνεται στους ίδιους βράχους μέχρι πολύ πρόσφατα, όπως πιστοποιεί η κλιμακωτή χρονολόγηση των δυόμισι χιλιάδων συνολικά πετρογλυφικών του Τβιβελφοντέιν.

Τουλάχιστον έξι διακριτές φάσεις στην ανάπτυξη των βραχογραφιών εντόπισαν οι ειδικοί μελετητές, ξεκινώντας από το 4000 π.Χ. και φτάνοντας μέχρι τον 19ο αιώνα μ.Χ. όπου οι τελευταίες ομάδες των Σαν του Νταμάραλαντ χάραξαν πάνω στους βράχους αντιγραφές  παλιότερων παραστάσεων. Τα ίδια πάντα θέματα επανέρχονται σταθερά ανά τους αιώνες: 

Ζώα, καρποί, αποτυπώματα χεριών και πελμάτων, κυνηγοί με τόξα και βέλη. Μοτίβα που τ’ ανακαλύπτουμε τώρα σε κάθε μας βήμα, σκαρφαλώνοντας από βράχο σε βράχο, σκύβοντας στις κοιλότητες, παρακάμπτοντας τους γκρεμισμένους από τις κατολισθήσεις ογκόλιθους που φράζουν την είσοδο των μικρών σπηλαίων αυτού του υπαίθριου μουσείου μιας χαμένης ανθρωπότητας.

Παραστάσεις υπομονετικά  ζωγραφισμένες σε αποχρώσεις του κόκκινου, της ώχρας και του λευκού - η ώχρα και το κόκκινο βγαλμένα από διάφορα οξείδια του σιδήρου και αναμειγμένα σε λίπος ζώων ως κολλητική ουσία, και το άσπρο από κονιορτοποιημένο χαλαζία με προσθήκη πηλού για στερεοποίηση. Απεικονίσεις που αποτελούν την πλέον εύγλωττη μαρτυρία πάνω στον τρόπο ζωής ενός λαού που πάντα έζησε αντάμα με τη φύση και με πλήρη σεβασμό προς αυτήν, συλλέγοντας μόνο καρπούς και ρίζες και κυνηγώντας αποκλειστικά μέσα στα όρια των αναγκών του για επιβίωση, αδιαφορώντας για τη συσσώρευση υλικών αγαθών και γι αυτό χωρίς ούτε έναν ανθρωποκτόνο πόλεμο να αμαυρώνει την απόλυτα ειρηνική ιστορία του.

Ο ΛΑΟΣ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Είναι ο λαός που δεν ονομάτισε ποτέ τον εαυτό του. Γιατί όταν η φυλή σου είναι η μόνη υφιστάμενη επί χιλιάδες χρόνια σε μια έκταση γης που απλώνεται από τον ποταμό Ζαμβέζη στο Βορρά μέχρι το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας στο Νότο, κι από τον Ινδικό Ωκεανό στην Ανατολή μέχρι τον Ατλαντικό στη Δύση, τι να το κάνεις τ’ όνομα; Σε σχέση με ποιον να αυτοπροσδιοριστείς και ποιος αλήθεια να χρειαστεί ποτέ να σ’ αποκαλέσει κάπως όταν αλλότριος από σένα δεν υπάρχει;

Οι πρώτοι που ονομάτισαν τους μικρόσωμους αυτόχθονες της νότιας Αφρικής ήταν οι γείτονες τους Τσουάνα όταν κατέφτασαν στις περιοχές τους και αναμείχτηκαν μαζί τους γύρω στο 800 μ.Χ. Ειρηνικά βεβαίως, αφού ως γνωστόν όλοι οι καλοί χωράνε, αρκεί να είναι πράγματι καλοί. Και τους έδωσαν τότε το πιο ταιριαστό όνομα που θα μπορούσε ποτέ να συλλάβει ανθρώπου νους για να τους περιγράψει: Μπασάργουα, δηλαδή «αυτοί που δεν κατέχουν τίποτε». 

Οι φυλετικοί συγγενείς τους, οι Κόι, τους αποκάλεσαν αργότερα Σαν, ονομασία με διττή σημασία που μεταφράζεται ως «οι περιπλανώμενοι» αλλά και ως «οι απ’ έξω».  

Η δεύτερη εκδοχή της λέξης έμελλε ν’ αποδειχτεί πέρα ως πέρα προφητική της μεταχείρισης που τους επεφύλαξαν στη συνέχεια οι λευκοί αποικιοκράτες καταφτάνοντας στην Αφρική του νότου στα μέσα του 17ου αιώνα. Σ’ αυτούς εξάλλου οφείλεται η ονομασία Μπούσμεν, ή αλλιώς Βουσμάνοι στα ελληνικά, δηλαδή «οι άνθρωποι της θαμνώδους έκτασης». Κι αυτοί οι ίδιοι λευκοί φρόντισαν να  καταργήσουν στην πράξη τον κατά τα άλλα ακριβή προσδιορισμό των γηγενών της νοτιοαφρικανικής σαβάνας, εξοστρακίζοντάς τους με το έτσι θέλω από την ίδια τους τη γη.

Μια γη της αθωότητας, που κανείς μέχρι τότε δεν είχε ποτέ σκεφτεί να ιδιοποιηθεί, παρά ανήκε εξίσου, όπως είναι και το φυσικό, σε όλους όσοι την πατούσαν.

Μια γη της ελευθερίας, που οι κάτοικοί της την αλώνιζαν κατά βούληση χωρίς περιορισμούς, πηγαίνοντας κάθε στιγμή όπου τραβούσε η ψυχή τους, και αντλώντας απ’ αυτήν ίσα τα απαραίτητα της ζωής.

Μια γη που ποτέ δεν είχε γνωρίσει στο παρελθόν πολιτικές ιεραρχίες κι αρχηγούς, παρά μόνο τη συλλογικότητα ολιγάριθμων κοινοτήτων όπου οι αποφάσεις παίρνονταν με συναίνεση απ’ όλα τα μέλη της, άντρες και γυναίκες ισότιμα.

Αυτή τη γη λοιπόν βρήκαν οι λευκοί ανοχύρωτη, κι αδίστακτα άρχισαν να την καταπατούν, να τη χαράζουν, να την οριοθετούν και κατόπιν να τη χωρίζουν - μεταξύ τους εννοείται. Κι αυτό το χώμα που άλλο άγγιγμα δεν είχε νοιώσει έξω απ’ αυτό των οπλών των ζώων του και των γυμνών πελμάτων των γηγενών του, για πρώτη φορά στην ιστορία του έμαθε τι σημαίνει βιασμός καθώς μπήγονταν μέσα του βάναυσα οι πάσαλοι της αυθαιρεσίας. Είδε να υψώνονται στον ουρανό τα συρματοπλέγματα της ατομικής ιδιοκτησίας κι ανήμπορο παρακολούθησε τον τεμαχισμό του και την αρπαγή του από τους φυσικούς δικαιούχους του, τους Βουσμάνους, για να μετατραπούν τελικά οι ανοιχτές θαμνώδεις εκτάσεις της ελευθερίας σε περιφραγμένες φάρμες της αποικιοκρατίας.

ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΗ ΙΔΙΑ ΤΟΥΣ ΤΗ ΓΗ

Τέσσερις χιλιάδες λευκοί κτηματίες σε σύνολο πληθυσμού δύο περίπου εκατομμυρίων Ναμιμπιανών - μαύρων κατά 90% - κατέχουν, ακόμα και σήμερα, σχεδόν το ήμισυ της συνολικής έκτασης της χώρας. Μιας χώρας που στα σύνορά της χωράει έξι φορές την Ελλάδα.

Τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι κρατάνε δηλαδή στην κατοχή και νομή τους τρεις περίπου Ελλάδες. Γύρω στα εκατό τετραγωνικά χιλιόμετρα κατά μέσο όρο έκαστος, σαν να λέμε ο καθείς κι από μια Κύθνο δικιά του.  

Έχουμε μόλις διαβεί την πύλη ενός τέτοιου φέουδου μερικών δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων, μέσα στα όρια της ερήμου Καλαχάρι.  Πρόκειται για μία ακόμη φάρμα από τις πολλές που ανοίγονται τα τελευταία χρόνια στον τουρισμό, και μετατράπηκαν μερικώς ή ολικώς σε λότζ, δηλαδή σε τόπο τουριστικής διαμονής με παράλληλη προσφορά πακέτου δραστηριοτήτων όπως τρέκκινγκ, ιππασία, φωτογραφικά σαφάρι και άλλα συναφή.

 Η συγκεκριμένη λοντζ διαθέτει όμως μια πρόσθετη «ιδιαιτερότητα» που αυτή ακριβώς μας οδήγησε εδώ.

Μέσα στις εκτάσεις που καταπάτησαν πριν ένα περίπου αιώνα οι πρόγονοι της σημερινής ιδιοκτήτριας έχει «επιτραπεί» η εγκατάσταση κάποιων κοινοτήτων Βουσμάνων. Εκείνων δηλαδή που άλλοτε περιδιάβαιναν ελεύθερα και δικαιωματικά αυτά τα χώματα, πριν σηκωθούν οι φράκτες και χωριστούν σε ιδιοκτησίες ακόμα και μεγάλα τμήματα της Καλαχάρι, και που βρέθηκαν τώρα να φιλοξενούνται στην ίδια τους τη γη.

Επωφελούμενοι από τις καλές δημόσιες σχέσεις του Γιόχαν με την δυναμική αφρικάνερ φάρμερ, βάζουμε προς συζήτηση το ανήκουστο αίτημα να μας επιτραπεί κατ’ εξαίρεση να κατασκηνώσουμε κοντά στον πρόχειρο καλυβοκαταυλισμό των Σαν  που διαβιούν μέσα στα όρια της επικράτειας της.  Μα γιατί δεν μένετε στα μπάγκαλοος; ρωτάει έκπληκτη (έλα μου ντε, τζάμπα πράγμα, «μόλις» τριακόσια δολάρια τη βραδιά). Αντί άλλης συζήτησης επί της τιμολογιακής της πολιτικής, εκθέτουμε υπομονετικά τα πλεονεκτήματα της κατασκήνωσης που εξασφαλίζει ουσιαστικότερη επαφή με την κοινότητα και καλύτερη προσέγγιση του τρόπου ζωής της. Το ενδεχόμενο οι Βουσμάνοι «της» να γίνουν άρθρο στην Ελλάδα έκαμψε τελικά τις αντιστάσεις της.

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ

Καθώς ο Γιόχαν κάνει τις συστάσεις και εξηγεί στον Tchi!xo ποιοι είμαστε και τι θέλουμε, το ρυτιδιασμένο πρόσωπο του μικρόσωμου Βουσμάνου φωτίζεται με μιας μ’ ένα παιχνιδιάρικο βλέμμα, σαν μικρού παιδιού που μόλις το κάλεσαν να συμμετάσχει σε κάποια σκανδαλιά. Η πρόταση για μερικά μαθήματα μύησης των δύο περίεργων λευκών στα μυστικά της επιβίωσης της φυλής του φαίνεται πως βρήκε άμεση θετική ανταπόκριση. Οπότε και ξεκινάμε αμέσως για μια βόλτα στη σαβάνα με τον Tchi!xo εμπροστοφυλακή και τον Γιόχαν στο ρόλο του διερμηνέα.

Έχουμε αφήσει τον χωματόδρομο διανύοντας καμιά διακοσαρία μέτρα ανάμεσα σε χαμηλά σκίνα και κάκτους όταν ο Tchi!xo σταματά απότομα σημαδεύοντας με το δάκτυλο προς κάποια ίχνη ζώου στην άμμο. Το πόρισμα δεν αργεί να μεταφραστεί δια στόματος Γιόχαν:

Το μέγεθος και το σχήμα των αποτυπωμάτων σηματοδοτούν πως οι οπλές που τα χάραξαν ανήκουν σε κουντού. Τα ίχνη είναι σχετικά πρόσφατα, αλλά όχι και τελείως φρέσκα, το ζώο πρέπει να πέρασε πριν από δύο-τρεις ώρες.

Κι αυτό το ξέρουμε γιατί τα χνάρια είναι πλέον ελαφρώς ασαφή στην περιφέρεια καθώς μέσα σ’ αυτό το χρονικό διάστημα η άμμος άρχισε να μετακινείται από τον αέρα. Επίσης, από το βάθος τους και τη μεταξύ τους απόσταση καταλαβαίνουμε λέει, πως το κουντού έκανε βόλτα αναψυχής και δεν έτρεχε κυνηγημένο από κάποιο σαρκοβόρο.

Άκρως εντυπωσιακή εξαγωγή συμπερασμάτων οφείλω να ομολογήσω από μερικά ταπεινά σημάδια στο έδαφος. Περίμενε, με προλαβαίνει ο Γιόχαν. Ο Tchi!xo είπε και κάτι ακόμα: Πρόκειται για αρσενικό κουντού. Ε, αυτό πια! Και που το ξέρει ρε Γιόχαν; Βλέπεις αυτό το στρογγυλό βαθούλωμα ανάμεσα στα αποτυπώματα των οπλών; Μάλιστα.

Δημιουργήθηκε καθώς το ζώο ουρούσε. Ε και; Τι ε και; Η λακουβίτσα βρίσκεται μπροστά από τα χνάρια των πισινών ποδιών. Αυτό κατά κανόνα χαρακτηρίζει αρσενικό ζώο. Ανατομικό το ζήτημα διάολε! Κατόπιν αυτού, υπόσχομαι στον εαυτό μου ν’ αποφύγω στο μέλλον τις περιττές ερωτήσεις που κινδυνεύουν να θέσουν εν αμφιβόλω το δείκτη εμφυίας μου καθώς και τις γνώσεις μου περί ανατομίας, έστω κι αν πρόκειται για ανατομία κουντού.

Το επόμενο όμως αξιοθέατο θέτει σε δοκιμασία τις αντοχές της περιέργειας μου. Ο Tchi!xo έχει σταθεί μπροστά σ’ ένα λουρί από δέρμα ζώου που σχηματίζει ένα μικρό τετράγωνο πλαίσιο αιωρούμενο μερικούς πόντους πάνω από το έδαφος καθώς στέκει τεντωμένο ανάμεσα σε τέσσερα  ξυλαράκια φυτεμένα κάθετα στο χώμα. Στο δε κενό χώρο, έξω και μέσα από το πλαίσιο, έχουν τοποθετηθεί μερικά κοκαλάκια και άσπρα χαλίκια. Παγίδα, μεταφράζει ο Γιόχαν την εξήγηση του Tchi!xo. Μα καλά, πάνε να μας τρελάνουν οι δυο τους ή μου φαίνεται; Τι παγίδα είναι αυτή που δεν χωράει καλά καλά ούτε αρουραίο;

Για στρουθοκαμήλους, συνεχίζει την επεξήγηση ο Γιόχαν. Α μπα; Και ποιο είναι το δόλωμα δηλαδή; Μα τα κοκαλάκια και τα χαλίκια. Τα αναζητάει λέει μετά μανίας η στρουθοκάμηλος διότι της είναι απαραίτητα για τη χώνεψή της. Οπότε μόλις πάει να τσιμπήσει τον εκλεκτό μεζέ που βρίσκεται μέσα στο οριοθετημένο τετράγωνο, με την κίνησή της θα μετατοπίσει υποχρεωτικά κάποιο από τα ξυλαράκια που συγκρατούν το τσιτωμένο δερμάτινο λουρί, αυτό θα ελευθερωθεί, θα μετατραπεί σε θηλειά γύρω από το λαιμό της και ... καπούτ η στρουθοκάμηλος. Απλό και αποτελεσματικό.

Εκτός όμως από τη συνεισφορά της ως στερεα τροφή για ψήσιμο στην θράκα, η στρουθοκάμηλος έχει σύμφωνα με τον Tchi!xo κι άλλη πολύτιμη συμβολή στην επιβίωση της φυλής, δια μέσου των αυγών της. Αφού οι Βουσμάνοι τα περισυλλέξουν, τα αδειάζουν από το περιεχόμενο τους και χρησιμοποιούν το ανθεκτικό τους κέλυφος ως παγούρι. Τα γεμίζουν δηλαδή ωραία και καλά με νερό κατά την περίοδο των βροχών, τα σφραγίζουν επιμελώς και στη συνέχεια τα θάβουν στην άμμο σε διάφορα σημεία μέσα στην έρημο, βάζοντας τα σχετικά σημάδια ώστε να τα ξαναβρίσκουν όποτε ξαναπεράσουν από κει ξεραμένοι στη δίψα.  Αυτή δε η αποταμίευση έχει λέει χρονικό ορίζοντα πενταετίας κατά τη διάρκεια της οποίας το νερό παραμένει απολύτως ασφαλές. Όχι σαν το εντός πλαστικού που λήγει στο χρόνο πάνω. Άσε που σε αντίθεση με τα πλαστικά μπουκάλια τα άδεια αυγά στρουθοκαμήλου είναι από ανακυκλώσιμο υλικό. Για να μη μιλήσω για το αισθητικό μέρος του ζητήματος.

Αφού ολοκληρώνεται το μάθημα εμφιάλωσης, το σεμινάριο περνάει στη βοτανολογία με τον εντοπισμό φαγώσιμων ριζών, συνεχίζεται με ιατρική και την ανάλυση των φαρμακευτικών ιδιοτήτων διάφορων φυτών και τέλος κλείνει με την μύηση στα οπλικά συστήματα της φυλής με την επίδειξη του τρόπου παρασκευής δηλητηρίου για τα βέλη. Η νύχτα μας βρίσκει στον καταυλισμό, παρέα με όλη τη μικρή κοινότητα, καθισμένους γύρω από τη φωτιά, κάτω από τον απαράμιλλο αφρικάνικο ουρανό. Έναν ουρανό τόσο διαυγή που, σύμφωνα με τους Βουσμάνους, άμα σωπαίνεις μπορείς ν’ ακούσεις τα άστρα να τραγουδάνε.

ΠΩΛΕΙΤΑΙ ΠΑΚΕΤΟ

Ο ήλιος έχει ήδη σκάσει μύτη στον ορίζοντα, όταν αντί για τον τραγουδιστό ψίθυρο των άστρων που πλέον σβήσανε, τα αυτιά μας δέχονται την επίθεση  ηχηρών λατινικών φθόγγων, προερχόμενων από τα στόματα καμιάς δεκαπενταριάς Ιταλών που έχουν περικυκλώσει το βουσμανοχώρι και το πολιορκούν με φωτογραφικές μηχανές και βίντεο.  Τους έχουν κουβαλήσει εδώ δύο μεγάλα ανοιχτά οχήματα τέσσερα επί τέσσερα ειδικά διαμορφωμένα με υπερυψωμένους πάγκους. Είναι αυτό που σας έλεγα, ψιθυρίζει ο Γιόχαν. Εκτός από σαφάρι με άγρια ζώα, το σημερινό πρόγραμμα της λοτζ περιλαμβάνει και τη μεγάλη της ατραξιόν: επίσκεψη στο χωριό των εξημερωμένων ιθαγενών της Αφρικής για μια αυθεντική Μπούσμεν εμπειρία. Έναντι σεβαστού ποσού σε δολάρια εννοείται.

Τα φωτογραφικά στιγμιότυπα του γκρουπ αγκαλιά με τους Βουσμάνους διαρκούν δέκα λεπτά της ώρας οπότε το πρόγραμμα εισέρχεται στη δεύτερη και τελική του φάση: αυτή της αγοράς σουβενίρ. Εδώ η διαδικασία κρατάει κατάτις παραπάνω μέχρι να εξαντληθούν όλα τα προς πώληση βραχιολάκια από κόκαλα και δέρμα, τα κρεμαστά φυλαχτά και τα κέρατα γαζέλας απροσδιορίστου χρήσεως. Ώσπου οι Ιταλοί αναχωρούν το ίδιο θορυβωδώς όπως αφίχθησαν, αφήνοντας τους αυτόχθονες να μετράνε τσαλακωμένα χαρτονομίσματα μπροστά στην είσοδο των αχυροκαλύβων μ’ ένα ανεξιχνίαστο ύφος που δεν προδίδει ούτε χαρά ούτε ικανοποίηση μα περισσότερο απ’ όλα προσιδιάζει προς την απορία.

Στην πρωτεύουσα Βίντχουκ, λίγες μέρες μετά. Έχω σταματήσει μπροστά στη βιτρίνα μεσιτικού γραφείου στη κεντρική λεωφόρο Σαμ Νουτζόμα και ξαναδιαβάζω την κάπως ιδιότυπη για τα δικά μας δεδομένα αγγελία που τράβηξε την προσοχή μου: Πωλείται αγρόκτημα δεκατριών χιλιάδων εκταρίων στην Καλαχάρι, μαζί με κατοικία τριακοσίων τετραγωνικών, δώδεκα μπάγκαλοους φιλοξενίας, πλήρης κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, και καταγεγραμμένο θήραμα απροσδιόριστο αριθμό από γαζέλες, κουντού και ζέμπρες,  καθώς και τέσσερις καμηλοπαρδάλεις, δύο γατόπαρδους και ένα ζευγάρι λιονταριών. Όχι, χωριό Βουσμάνων δεν περιλαμβάνεται στην προσφορά. Μάλλον θα πρόκειται για άλλη φάρμα.

Για περισσότερες φωτογραφίες από τη Ναμίμπια:

Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα...

Διαβάστε για τη Ναμίμπια:

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 1 - ΕΤΟΣΑ ΠΑΝ, ΤΟ ΠΑΝ ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΖΩΗΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 2 - ΦΥΛΗ ΧΙΜΠΑ, "ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΝΑ ΖΗΤΟΥΝ" | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 4 - ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΩΝ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 5 - ΝΑΜΙΜΠ, ΣΩΜΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 6 - ΚΟΛΜΑΝΣΚΟΠ, ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ ΚΑΙ ΑΜΜΟΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 7 - ΒΙΝΤΧΟΥΚ, Η ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 8 - ΚΟΚΕΡΜΠΟΥΜ, ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ-ΦΑΡΕΤΡΑ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 9 - ΝΤΟΥΓΟΥΙΣΙΜΠ, Η ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΗ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 10 - ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΑΛΟΓΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν