ΑΙΘΙΟΠΙΑ 6 - Η ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΤΩΝ ΧΑΜΕΡ, ΤΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΙΔΙΑ

Submitted by Isabelle on Fri, 10/09/2015 - 13:54

Front Picture:

Προκειμένου κάποιος νεαρός Χάμερ να «επικυρώσει» την ενηλικίωσή του και ν’ αποκτήσει δικαίωμα στο ζευγάρωμα, θα πρέπει προηγουμένως να εκτελέσει το «πήδημα του ταύρου». Όσο για τις γυναίκες της φυλής θα μαστιγωθούν εθελοντικά μέχρι αίματος ως απόδειξη της απόλυτης αφοσίωσής τους σ’ εκείνον που πρόκειται σε λίγο να γίνει άντρας. Μου ‘ρχονται αστραπιαία στο νου κάτι γνωστές μου φεμινίστριες στην Αθήνα. Πώς θα σχολίαζαν άραγε αυτό το άγριο σαδομαζοχιστικό σκηνικό;

Του Κώστα Ζυρίνη

Δημοσιεύτηκε στο ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, τεύχος αρ. 474 / 16.05.2009

Προηγούνται:

ΑΙΘΙΟΠΙΑ 1 - ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΓΑΛΑΖΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΑΙΘΙΟΠΙΑ 2 - ΑΠΟ ΤΟ ΓΚΟΝΤΑΡ ΣΤΟ ΑΞΟΥΜ, ΣΥΝΟΙΚΙΑ Τ' ΟΝΕΙΡΟ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΑΙΘΙΟΠΙΑ 3 - ΒΥΘΙΣΜΑ ΝΤΑΝΑΚΙΛ, ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΑΡΗΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΑΙΘΙΟΠΙΑ 4 - ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΥΠΟΓΕΙΑ ΛΑΛΙΜΠΕΛΑ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΑΙΘΙΟΠΙΑ 5 - ΣΤΟΝ ΑΓΡΙΟ ΝΟΤΟ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

Καυτός ήλιος. Ώρες πολλές βροντοκοπανιόμαστε σε χωματόδρομους συνήθως τόσο δύσβατους που μοιάζει με θαύμα το πώς καταφέρνει ο Οσμάν και τους τιθασεύει.

Είναι και οι φυλές που συναντάμε κάθε τόσο. Τα μικρά μαυράκια που τρέχουν δίπλα απ τ’ αυτοκίνητό μας μ’ αυτή τη ζέστη, ξυπόλητα πάνω στ’ αγκάθια, ζητώντας μπιρ.. «Ουάν μπιρ, μίστερ, ουάν μπιρ, πληζ!».

Ο Οσμάν είναι έξοχος. Ψύχραιμος και μυαλό ξυράφι. Δεν θυμώνει ποτέ και με τίποτα. Έχει ένα ευθύ βλέμμα, ένα γλυκό, σχεδόν πονηρό, υπομειδίαμα, μια φυσική ευγένεια, μια ψυχραιμία. Είναι ένας απ τους καλύτερους οδηγούς που είχαμε στις ανά την υδρόγειο περιπλανήσεις μας. Αυτός, και ο Μάμι στη Μαδαγασκάρη.

Η τρέχουσα αιθιοπική εμπειρία, η αίσθηση ότι έχουμε φτάσει στον «πάτο του βαρελιού», μου ΄χει κλονίσει πολλές από τις βεβαιότητες για το ρόλο μου σαν «τροβαδούρου» της φτώχειας. Μήπως εμπορεύομαι εμμέσως την πείνα και τη δυστυχία των άλλων τη στιγμή που ξέρω πως οι χορτάτοι της Δύσης δεν θα κάνουν τίποτα, ή σχεδόν τίποτα, για να τη μειώσουν; Κι από την άλλη, μήπως τω όντι μοχλεύω μια υφισταμένη ευαισθησία που εν τέλει αποδίδει, στο βαθμό που αποδίδει, έστω και εν αγνοία μου;

Ο Αλέξης επιχειρεί, εις μάτην μέσα στη βαβούρα του αυτοκινήτου, να εδραιώσει θεωρητικά το αβάσιμο της θεωρίας της σχετικότητας, η Καίτη τα βλέπει όλα γύρω της υπέροχα, ανεπανάληπτα, συναρπαστικά και η Ισαβέλλα είναι βυθισμένη στην τιθάσευση του χρόνου υπέρ της εμπειρίας.

Κι από την άλλη, το πιο πικρό.. Αυτοί οι φτωχοδιάβολοι, οι γηγενείς, μετά τις πρώτες επαφές τους με τον λεγόμενο πολιτισμό, μετατρέπουν το έθιμό τους, την κουλτούρα τους, τα γνωρίσματα της πενίας τους, σε στημένο εμπόρευμα. Η εμπορευματοποίηση της οδύνης μέσω του οίκτου. Έχει αρχίζει να με κουράζει αυτός ο εκμαυλισμός. Κάποιοι, λοιπόν, είναι άρρωστοι στο μυαλό και στην ψυχή. Κι αυτοί που παράγουν την οδύνη, κι αυτοί που την εμπορεύονται κι αυτοί που αγοράζουν.

Ένα έως τρία μπιρ η πόζα κι αν πίσω απ την πλάτη τους κρέμεται κι ένα μωρό στο πλασάρουν εκ των υστέρων για να σου πούνε «τέσσερα μπιρ». Η κουτοπονηριά του ενός μπιρ, το οποίο μπιρ ισούται με οκτώ σεντς του ευρώ…

Το πήδημα του ταύρου

Είμαστε στον αιθιοπικό Νότο, στην περιοχή Τούρμι που κατοικείται κυρίως από τη φυλή των Χάμερ. Είναι πρωί. Έχω ξεχάσει ποιας μέρας και πόσο του μήνα. Περιφέρομαι στον καταυλισμό μας. Πλησιάζω αργά ένα παράξενο πτηνό με το μάτι μου στο βιζέρ της φωτογραφικής. Δεν τρομάζει. Δεν φεύγει. Δεν έχει τα συνήθη ρεφλέξ ενός θηράματος. Ζει στη δική του αρμονία που αυτή τη φορά θα τη σεβαστώ. Δεν θα το τρομάξω μ’ ένα κλικ. Ο Αλέξης ξετρυπώνει απ το αντίσκηνό του με την οδοντόπαστα απλωμένη στο βουρτσάκι. Ασυνήθιστος να ξυπνάει κάθε μέρα κι αλλού, μοιάζει με υπνοβάτη. Προσπαθεί να καταλάβει πού βρίσκεται. Τίποτε δεν του θυμίζει το σπίτι του στην Ηλιούπολη.

Μ’ έχουν περιτριγυρίσει μερικά μαυράκια απορημένα που μιλάω μόνος μου σ’ ένα τοσοδά μεταλλικό αντικείμενο κοντά στο στόμα. Προσπαθώ, και καταφέρνω να τους πείσω να μιλήσουν κι αυτοί και στη συνέχεια τους βάζω ν’ ακούσουν τη φωνή τους. Η έκπληξη και η χαρά τους είναι απερίγραπτη. Όμως, μετά απ αυτό θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να μείνω για λίγο μόνος. Το κόστος για μιας πεντάρας «επικοινωνία»! Που, πάντως, σωρευμένη, γίνεται ανεκτίμητη.

Ρωτώ τον Οσμάν γιατί τόσοι πολλοί από τους άντρες των φυλών φέρουν όπλα, κυρίως καλάσνικωφ. Όχι, δεν είναι νόμιμα, με βεβαιώνει, αλλά ποιος να τους ελέγξει; Το χέρι του νόμου δε φτάνει μέχρις εδώ.

Είμαστε, σα να λέμε, στο έλεος του κάθε παλαβού που δεν θα μας πάρει με καλό μάτι. Κι αν μάλιστα δει κανείς τις φάτσες αυτών που τα κρατάνε, την έκφρασή τους, το βλέμμα τους, δε μπορεί να νοιώθει άνετα μέσα στα ρούχα του.

Φτάσαμε μέχρις εδώ για να καταγράψουμε το «μπουλ τζάμπινγκ», το πήδημα του ταύρου σα να λέμε, ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα στην κοινωνία των Χάμερ. Ίσως μάλιστα το πιο σημαντικό.

Το πλαίσιο του εθίμου έχει κάπως έτσι: Προκειμένου κάποιο αγόρι Χάμερ να «επικυρώσει» την ενηλικίωσή του θα πρέπει προηγουμένως να εκτελέσει το προειρημένο «πήδημα». Το εν λόγω κατόρθωμα θα τον καταξιώσει στη συνείδηση της μικροκοινωνίας του και, ως εκ τούτου, θα ‘χει τα μούτρα να ζευγαρώσει, και ίσως ν’ αγαπήσει στη συνέχεια, κάποιο απ τα κορίτσια της φυλής.

Όμως, πριν από αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός, ο πάτερ φαμίλιας θα του δώσει κάποιο αναγνωρίσιμο κειμήλιο της οικογένειας το οποίο, ο νεαρός, θα περιφέρει σε ακτίνα αρκετών χιλιομέτρων, στις συγγενικές καλύβες, σαν πιστοποιητικό πατρικής έγκρισης. Θα τον εφοδιάσει ακόμη και με κάτι σαν ημερολόγιο. Αυτό το τελευταίο είναι ένα αυτοσχέδιο σκοινί με κόμπους, τόσους όσες και οι ανατολές του Ήλιου που μεσολαβούν μέχρι την εκδήλωση, διότι οι Χάμερ δεν σκαμπάζουν από ημερολόγια όπως τα εννοούμε εμείς.

Θα οριστεί και ο, υπαίθριος φυσικά, τόπος όπου θα συγκεντρωθούν όλοι, για να διαδραματιστεί το πήδημα του ταύρου, ή μάλλον των ταύρων για να το πούμε ακριβέστερα.

Η εκδήλωση είναι εξόχως δαπανηρή. Ο πατέρας του νεαρού οφείλει να ταΐσει όλο του το σόι και για τις δύο μέρες που θα διαρκέσει αυτό το ταβατούρι. Την πρώτη μέρα, πριν απ την κυρίως τελετή, θα τους ποτίσει με μέλι και κάποιο αλκοόλ εγχώριας έμπνευσης για να γίνουν σκνίπα και να ξεχάσουν για λίγο τα βάσανα της ζωής. Τη δεύτερη μέρα, κατά τη διάρκεια της οποίας θα γίνει η τελετή, πρέπει να θυσιάσει έναν αριθμό από κατσίκες, ή και αγελάδες αν είναι ματσωμένος και γενναιόδωρος, για να περιδρομιάσουν όλοι μέχρι σκασμού.

Οι ταύροι, των οποίων ο αριθμός δεν θα μάθω από τι εξαρτάται, θα μπουν στη σειρά, ο ένας δίπλα στον άλλο, και μερικοί από τους φίλους του ενηλικιωνόμενου πρωταγωνιστή θα τους κρατούν από την ουρά και τα κέρατα για να μην κινούνται και ταυροτσακιστεί ο νεαρός που γίνεται άντρας με το εν λόγω πήδημα.

Ο έφηβος θα πρέπει να τρέξει πέρα δώθε τέσσερις φορές πάνω στη ράχη των στοιχισμένων ταύρων που μπορεί και να ‘χουν νευράκια.

Αν δεν τα καταφέρει με την πρώτη θα του δώσουν και μια δεύτερη ευκαιρία. Αν δεν τα καταφέρει και με τη δεύτερη, ούτε ψύλλος στον κόρφο του για την γιούχα που θα εισπράξει. Χώρια που θα πρέπει να περιμένει τουλάχιστον έναν χρόνο μέχρι να ξαναδοκιμάσει.

Αν, όμως, όλα πάνε καλά τότε το μέλλον του διαγράφεται λαμπρό. Μπορεί, δηλαδή, να ζευγαρώσει με το κορίτσι που διάλεξε ο πατέρας του. Εξ αυτού συμπεραίνω πως ούτε η γνώμη της μελλόνυμφης έχει κάποια σημασία. Εν ολίγοις, πρώτα πηδάμε τους ταύρους και μετά τη νύφη. Ο έρως, αν υπάρξει, είναι υπόθεση που θα εκφραστεί αργότερα.

Ο μπαμπάς του γαμπρού είναι υποχρεωμένος να καταβάλει και τη σχετική προίκα η οποία μεταφράζεται σε κάποιον προσυμφωνημένο αριθμό αιγών ή, και, αγελάδων, και σε κάποια ποσότητα μελιού.

Τα προειρημένα αφορούν μόνο την πρώτη νύφη, μας πληροφορεί ο Οσμάν καθώς τρανταζόμαστε μέσα στο τέσσερα επί τέσσερα.

Για τις επόμενες γυναίκες που ο νεαρός θα παντρευτεί από έρωτα επιφυλάσσομαι να ρωτήσω εν ευθέτω χρόνω.

Η ώρα του μαστίγιου

Ένα ντόπιο παλικαρόπουλο, έξυπνο και καλό παιδί, θα μας οδηγήσει πεζή από τον καταυλισμό μας μέχρι το σημείο όπου θα συντελεστεί το περί ου ο λόγος πήδημα. Κάνα μισάωρο δρόμος μέσα από μιαν άδενδρη κακοτράχαλη απλωσιά.

Η Καίτη κι ο Αλέξης είναι εξιταρισμένοι προκαταβολικά από τα όσα έχουν ακούσει κι από τα όσα περιμένουν να δουν, ο Σάτσο το παίζει παλιός και άνετος, η Ισαβέλλα απομυζά κάθε σχετική πληροφορία για να την κελαηδήσει στο μαγνητοφωνάκι, προς όφελος των μελλοντικών κειμένων μας και «για την Ιστορία» εν γένει, κι εγώ οπλίζω τις φωτογραφικές μου για να είμαι ετοιμοπόλεμος σε κάθε συνθήκη. Μια ένταση! Διασταυρωνόμαστε με εγχώριους που κινούνται με προορισμό την τελετή. Βλέμματα απλανή και φευγάτα. Μοιάζουν μαστουρωμένοι.

Πολλοί από τους νεαρούς αρσενικούς, οι φίλοι του πρωταγωνιστή υποθέτω, βάφουν τα πρόσωπά τους με χρώματα της γης, κάτι το τελετουργικό, και όλοι με κάνουν να πιστεύω ότι είναι λιάδα στο μεθύσι από ένα είδος αυτοσχέδιας μπύρας η οποία, απ ότι θα μάθω αργότερα, είναι τοπικής πατέντας.

Άλλοι είναι αραχτοί και χαύνοι στη σκιά κάποιου θάμνου κι άλλοι περιφέρονται, ή χορεύουν. Ειδικά οι γυναίκες. Είναι τελείως ξεσαλωμένες.

Ευτυχώς, κανείς και καμιά δεν δίνει σημασία στην παρουσία μας. Ουρλιάζουν και χορεύουν γύρω γύρω όλοι και όλες. Πολλές με τα καλάσνικωφ κρεμασμένα στον ώμο. Σχεδόν όλες με την πλάτη τους απωθητικά χαρακωμένη.

Ελπίζω να μην παρεξηγήσουν τη λειτουργία της φωτογραφικής μου με τον τηλεφακό της εν πλήρη «στύση» και τη θεωρήσουν πολεμικό όπλο.

Οι φίλοι του «πηδηχτή» έχουν αρχίσει να συγκεντρώνουν τους ταύρους και προσπαθούν να τους ακινητοποιήσουν στοιχημένους τον ένα δίπλα στον άλλο κρατώντας τους από τα κέρατα και την ουρά.

Διαβάζεται ως εύκολο αλλά δεν είναι. Αυτά τα ζώα είναι εξιταρισμένα κι αυτή ακριβώς θα είναι η δυσκολία για τον κεντρικό ήρωα που θα τρέξει πάνω στις ράχες τους.

Το επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας θα μετατοπιστεί στο τι συντελείται λίγο πιο κει στο γκρουπ των γυναικών. Κανείς δεν μας είχε προδιαθέσει γι αυτό που θα δούμε.

Οι γυναίκες, σε μια κατάσταση υπερδιέγερσης και απογείωσης απ τα εγκόσμια χορεύουν σ’ έναν νευρώδη πυρετικό ρυθμό σαν εξαϋλωμένες, εκτός τόπου, χρόνου και πόνου.

Κάθε τόσο πηγαίνουν κι ατενίζουν τους «Μάζα», ή αλλιώς τους «μαστιγωτές», μ’ έναν αέρα υπερηφάνειας και πρόκλησης.

Οι επιλεγόμενοι Μάζα, άντρες της φυλής που έχουν περάσει μ’ επιτυχία τη δοκιμασία του «πηδήματος του ταύρου» πλην όμως παραμένουν ακόμα μπακούρια, κρατούν ο καθένας κι από μια τραχιά βίτσα γεμάτη αγκάθια και με όση δύναμη μπορούν να διαθέσουν θα την προσσωματώσουν με λύσσα στις γυμνές μαύρες πλάτες των χορευτριών. Αυτές δεν βγάζουν κιχ. Αντιθέτως, θα συνεχίσουν υπερήφανα τον κολασμένο χορό τους με μεγαλύτερο ενθουσιασμό και με το αίμα να κυλά ποτάμι στο μαύρο ξεσκισμένο κορμί τους.

Υπομένουν όλο αυτό τον πόνο για ν’ αποδείξουν μ’ αυτόν τον τρόπο την απόλυτη αφοσίωσή τους στον νεαρό που πρόκειται σε λίγο να γίνει άντρας. Κι αυτός με τη σειρά του στο μέλλον θα τις προστατεύσει και θα συμπαρασταθεί στην ανάγκη τους. Δεσμοί αίματος στην κυριολεξία. Μου ‘ρχονται αστραπιαία στο νου κάτι γνωστές μου φεμινίστριες στην Αθήνα. Πώς θα σχολίαζαν άραγε αυτό το άγριο σκηνικό των εθελοντριών μαστιγωμένων;

Το να βρεις γωνιά βολική για φωτογράφηση δεν είναι κάτι το απλό και γίνεται λιγότερο απλό όταν ο Αλέξης, που θέλει κι αυτός ν’ απαθανατίσει το αιματηρό σαδομαζοχιστικό τελετουργικό, μπαίνει, παρά τις συστάσεις μου, στο φωτογραφικό μου πεδίο τις πιο ακατάλληλες στιγμές.

Ο χορός του αίματος θα κρατήσει μέχρι τελικής πτώσεως στην οποία θα προτιμήσουμε να μην είμαστε αυτόπτες μάρτυρες. Νισάφι! Ως τότε, ο νεαρός θ’ αποτύχει στην πρώτη απόπειρα πηδήματος των ταύρων αλλά θα τα καταφέρει στην δεύτερη μέσα σε αλαλαγμούς ενθουσιασμού από τους παριστάμενους.

Προς τον Όμο.

Το αγόρι που μας έφερε πεζή μέχρι το σαδομαζοχιστικό χωριό, αφού ούτε το τέσσερα επί τέσσερα δεν μπορεί να φτάσει μέχρις εδώ, ανήκει στη φυλή των Χάμερ. Είναι ένα απ τα λίγα παιδιά της φυλής του που κατάφερε να τελειώσει το οχτατάξιο Δημοτικό στο Τούρμι, την «πρωτεύουσα» των Χάμερ. Τώρα είναι στο Γυμνάσιο.

Είναι πανύψηλος και μοιάζει να έχει πατήσει τα δεκάξι. Άργησε, λέει, να πάει σχολείο γιατί οι γονείς του τον χρειαζόντουσαν για να φυλάει τα κοπάδια. Έκανε όμως την προσωπική του επανάσταση, υποβοηθούμενος και από τα εντελώς αγράμματα αδέρφια του. Είναι συγκινητικός γιατί έχει καταλάβει, έστω και ενστικτώδικα, τη σημασία της μόρφωσης. Αντλεί χαρά απ αυτό κι έχει βάλει σκοπό της ζωής του να βγάλει και το Γυμνάσιο και να φτάσει μέχρι και στο Πανεπιστήμιο της Αντίς Αμπάμπα για να σπουδάσει μηχανικός.

Η Ισαβέλλα του χάρισε ένα μολύβι και μια ξύστρα. Δεν είχε ξαναδεί ξύστρα στη ζωή του κι όταν του ‘δειξε τη χρήση και το λόγο της ύπαρξής της ο ενθουσιασμός του έγινε απερίγραπτος. Και μία γομολάστιχα, επίσης. Αυτό κι αν είναι λαχείο! Όταν γράφω κάτι λάθος στο διαγώνισμα, της λέει, θα κάνω μια έτσι, τσαφ, και θα το σβήνω. Επίσης και μία οδοντόβουρτσα. Η χαρά του κορυφώθηκε. Θα χει για πάντα λευκά δόντια για ν’ αρέσει στα κορίτσια.

Οδεύουμε προς κάποιο χωριό του οποίου το όνομα δε θα μάθω ποτέ. Είναι ο τελευταίος οικισμός πριν από τα υποθετικά σύνορα μεταξύ Αιθιοπίας και Κένυας.

Με τον Σάτσο στεκόμαστε στην κορυφή της απότομης λασπώδους και γλιτσερής όχθης του Όμο. Ο Αλέξης, η Καίτη και η Ισαβέλλα αποβιβάζονται ήδη στην αντίπερα όχθη. Η πιρόγα επέστρεψε για να φορτώσει εμένα και τον Σάτσο.

Μαύροι, μαυράκια και μαυρούκες έχουν μαζευτεί γύρω μας σπάζοντας πλάκα με την αδεξιότητα μας ως προς την επιβίβαση και την ισορροπία μας μέσα στην πιρόγα.

Καθώς πλέουμε μου ‘χει φύγει η ψυχή με τη σκέψη των κροκοδείλων που βρίθουν από κάτω μας. Τα μασάω στον Σάτσο ισχυριζόμενος ότι αγωνιώ για τον φωτογραφικό εξοπλισμό μου.

Έτσι και κινηθώ λιγάκι θα τουμπάρουμε στα θολά ύδατα του ποταμού των ελληνικών σταυρολέξων για να καταλήξουμε σε κάποια αδηφάγα κροκοδείλια σαγόνια. Καθόλου καλό τέλος για τη φωτογραφική σταδιοδρομία μου. Επιζήσαμε κι αυτή τη φορά.

Βεβαίως, όλος ο πληθυσμός της αντίπερα όχθης διαγκωνίζεται για το ποιος θα κερδίσει την εύνοια του φακού μου. Πρόκειται για ένα χωριό της φυλής Ντασανέχ.

Ο θηλυκός πληθυσμός καμαρώνει με τσίγκινα μπιχλιμπίδια στο κεφάλι, τα οποία δεν είναι παρά καπάκια από αναψυκτικά. Όλοι και όλες το παίζουν φωτομοντέλα. Όλοι και όλες ποζάρουν. Όλοι και όλες έχουν μάθει να ζητάνε μπιρ είτε φωτογραφηθούν είτε όχι. Μπιρ… μπιρ… μπιρ… Το ρεφραίν μ’ ακολουθεί ακόμα και σήμερα, μήνες μετά στην Αθήνα.Μαζί με το αναπάντητο ερώτημα τι κάνεις όταν η φτώχεια πωλείται ως εμπόρευμα.

Για περισσότερες φωτογραφίες από την Αιθιοπία:

Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα...

Διαβάστε επίσης για την Αιθιοπία: