ΛΑΟΣ 3 - ΧΡΥΣΟΚΟΚΚΙΝΗ ΒΙΕΝΤΙΑΝ

Front Picture: 

Κανένα άλλο ζώο δεν είναι τόσο φρενιασμένα φονικό. Όλα όσα από τα ζώα σκοτώνουν, το κάνουν ίσα για την επιβίωσή τους, μέσα σ' ένα συγκεκριμένο σύστημα τροφικής αλυσίδας. Σαν συντελεστές της φυσικής ισορροπίας και όχι σαν ανατροπείς της. Μόνο ο Άνθρωπος σκοτώνει και βασανίζει το είδος του από πλεονεξία. Γι αυτό και έλεγε η συχωρεμένη η γιαγιά μου, η Κούλα, «στον τάφο του θα τα πάρει ο εξηνταβελόνης;»

Του Κώστα Ζυρίνη

Δημοσιεύτηκε στο ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, τεύχος αρ. 157/12.04.2003

Προηγούνται:

ΛΑΟΣ 1 - ΧΡΥΣΟ ΤΡΙΓΩΝΟ, ΚΡΥΦΟΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΥΡΙΟ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΛΑΟΣ 2 - ΛΟΥΑΝΓΚ ΠΡΑΜΠΑΝΓΚ, ΚΑΛΟΓΕΡΟΙ ΣΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ. | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΤΑ ΤΟΥΚ - ΤΟΥΚ

Ο οδηγός του τουκ-τουκ που θα συμφωνήσει στα λιγότερα θα μας πάει στην όχθη του Μεκόνγκ. Όχι γιατί βαριόμαστε να περπατήσουμε, κάθε άλλο αλλά, να, έτσι, για τον χαβαλέ.

Τα τουκ-τουκ του Λάος είναι τρίτροχα αγοραία οχήματα, διακοσμημένα με έντονες διαφημιστικές ναϊφ ζωγραφιές και σχέδια. Με κουδουνάκια, φουντίτσες και κόρνες. Είναι κάπως σαν εμπειρία λούνα παρκ εδάφους-εδάφους. Όλοι κρύβουμε ένα παιδί μέσα μας. Αυτό δεν είναι και τόσο κακό. Κακό είναι να είσαι παλίμπαις πλανητάρχης και να παίζεις με τις ζωές εκατομμυρίων αληθινών ανθρώπων σα να πρόκειται για βίντεο γκέϊμ... Θα 'σκαγα αν δεν το 'λεγα.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο περίφημος Μεκόνγκ! Ο απέραντος! Απ αυτό το σημείο της Βιεντιάν, της πρωτεύουσας του Λάος δηλαδή, και να το 'θελε κανείς, δεν θα μπορούσε να πετάξει με το χέρι του μια πέτρα που να σπάσει το κεφάλι ενός όλως τυχαίως διερχόμενου Ταϊλανδού στην απέναντι όχθη. Και γιατί να το κάνει εξ άλλου; Τώρα πια οι τριβές για συνοριακά ζητήματα ανάμεσα στις όμορες χώρες, στο Λάος και την Ταϊλάνδη, έχουν κατασιγάσει.

Οι μεταξύ τους εμπορικές και πολιτισμικές ανταλλαγές ανθίζουν κι όπου να 'ναι η οργανωμένη εμπορία λευκής σαρκός, ας πούμε, θα εισαχθεί για τα καλά και στο Λάος, όπου, μέχρι πρότινος, ήταν ακόμη περίπου άγνωστη. Έτσι έγινε και με τα ταϊλανδέζικα τηλεοπτικά προϊόντα. Διότι, ναι μεν μπορεί να κυματίζει (ακόμη) η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο στα δημόσια κτήρια του Λάος αλλά οι Λαοτιανοί καταβροχθίζουν μετά βουλιμίας τα τηλεοπτικά προγράμματα της γείτονος. Προγράμματα μπροστά στα οποία τα δικά μας, τα ελληνικά, φαντάζουν ως έργα τέχνης. Για να καταλάβεις περί τίνος πρόκειται, δηλαδή! 

Ο ζωοδότης Μεκόνγκ, που λες! Μιλάμε για έναν ποταμό μήκους τεσσάρων χιλιάδων τριακοσίων πενήντα χιλιομέτρων. Πηγάζει από το Θιβέτ.

Στη συνέχεια διασχίζει το κινέζικο έδαφος συμπαρασύροντας και ολίγη από τη σκέψη του συντρόφου Μάο την οποία και διαχέει για να γονιμοποιήσει το Λάος. Και όχι μόνο το Λάος, αφού διατρέχει και όλη την Καμπότζη από Βορρά σε Νότο. Μετά χώνεται στο Βιετνάμ για να σχεδιάσει εκείνο το τεράστιο Δέλτα που βλέπουμε στο χάρτη και, εν τέλει, εκλύεται ράθυμα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Κι εκτός των ανωτέρω, κατά τη διαδρομή του, αποτελεί και το φυσικό σύνορο μεταξύ του Λάος, από τη μια, και της Βιρμανίας και Ταϊλάνδης, από την άλλη.

ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΣΙΓΚΕΡ

Σε τόσες χώρες έχω πάει αλλά είναι η πρώτη φορά που βλέπω σε δημόσια κτήρια τόσες πολλές κόκκινες σημαίες με σφυροδρέπανο. Και γιατί να στο κρύψω ότι συγκινήθηκα, γαμώτο! Το αίμα νερό δε γίνεται.

Βλέπω και μια επιγραφή "ATOMIC" και λέω ας κατέβουμε απ το τουκ-τουκ. Είναι ένας ηλικιωμένος ράφτης με κάτι αρχαίες Σίγκερ σαν κι αυτή που είχε η μάνα μου και που εγώ σήμερα την έχω μετουσιώσει σε τραπεζάκι για τον εκτυπωτή μου.

Η Βιεντιάν, και γενικώς το Λάος, είναι γεμάτη από τέτοια εργαστήρια. Ραφτάδικα, τσαγκάρικα, ημιυπαίθρια μπαρμπέρικα, "φαστφουντάδικα" του δρόμου... Αλλά και εμπορικά μικρομάγαζα που έχουν …, δεν μπορείς να φανταστείς τι έχουν.

Ο ηλικιωμένος ράφτης του Ατόμικ μου παίρνει τα μέτρα του τζην για να το στενέψει και 'μεις προσπαθούμε τσάτρα πάτρα να μάθουμε κάτι παραπάνω για τη χώρα του. 

Το εκπαιδευτικό σύστημα του Λάος, λέει, προβλέπει έξι χρόνια Δημοτικό, έξι χρόνια Γυμνάσιο, και τρία χρόνια ανώτερες σπουδές. Στην πράξη όμως τα περισσότερα παιδιά δεν συνεχίζουν πέρα απ το Δημοτικό. Σε δυο ώρες θα είναι έτοιμο το παντελόνι σας, μίστερ.

Έχουμε ήδη φύγει απ το Ατόμικ και κάνουμε αγοραστικό σαφάρι στα μαγαζάκια της περιοχής. Οι κοπελίτσες που μου φέρνουν όλο νάζι και τσαχπινιά πότε ένα παντελόνι και πότε ένα πουκάμισο όλο χα χα χα και χου χου χου είναι, διότι δεν τους συμβαίνει και τόσο συχνά αλλοδαποί να στέκουν ενώπιον τους με το σώβρακο και τη φανέλα. Ναι, αλλά εγώ τέτοια πουκάμισα και τέτοια παντελόνια τύπου σαφάρι σε τέτοιες τιμές πού αλλού θα τα βρω; Κι εκτός των άλλων, πουθενά παραβάν για να προστατεύσω από τα μάτια τους τα κρυφά μου κάλλη.

ΘΕΝΚ ΓΙΟΥ, ΜΙΣΤΕΡ...

Η Ταλάτ Σατ, η μεγάλη σκεπαστή Αγορά της Βιεντιάν δηλαδή, που βρίσκεται στο σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων, είναι το κάτι άλλο. Έξω, ένα πολύβουο πλήθος, πεζό, εποχούμενο σε τουκ-τουκ ή σε παρδαλά υπεραστικά λεωφορεία, και μέσα, ένας παράδεισος από αντικείμενα και μπιχλιμπίδια που με κάνουν να τα θέλω όλα. Για την ώρα λιμπίζομαι κάτι πίπες οπίου από κέρατο, έργα τέχνης σου λέω, αλλά η Ισαβέλλα μου επισημαίνει ότι οι γραφειοκράτες των αερολιμένων μπορεί να μας δημιουργήσουν πρόβλημα. Γιατί, ρε παιδάκι μου; το όπιο απαγορεύεται, όχι η καπνοσύριγγα!

Όσο για τις παγόδες, αυτές φυτρώνουν σα μανιτάρια. Λαμπερές, μεγαλοπρεπείς, και χρυσαφίζουσες οι περισσότερες. Δεν λέω, οι παγόδες και ο λόγος της ύπαρξής τους, πρέπει να έχουν συμβάλλει τα μάλα, τόσο στο μορφωτικό επίπεδο των Λαοτιανών, όσο και στο βιοτικό. Κι αυτό γιατί πάρα πολλοί γονείς στέλνουν τα παιδιά τους στα μοναστήρια. Σου λέει, μόρφωση, φαΐ και ύπνο τζάμπα αφού, καλή η αγιοσύνη αλλά χωρίς την υλική της υποδομή χαιρέτα μας τον πλάτανο.

Την ίδια στιγμή η παιδική θνησιμότητα στο Λάος είναι εννέα τοις εκατό. Ένα, περίπου, στα δέκα λαοτιανάκια δεν θα γιορτάσει ποτέ τα πέμπτα του γενέθλια.

Ένα όμως απ αυτά που κατόρθωσαν να ενηλικιωθούν συνοδεύει τον ακρωτηριασμένο πατέρα του, ο οποίος και έρπει στο έδαφος. Ο μικρούλης με κοιτάζει με τα μεγάλα υγρά μάτια του και κάτι μουρμουράει. Δε χρειάζεται να ξέρω τη γλώσσα του για να καταλάβω.

Η γειτονική Καμπότζη έχει πολύ περισσότερους ακρωτηρια-σμένους αλλά κι εδώ, στο Λάος, η παρουσία τους είναι αισθητή. Πολύ αισθητή!

Το παιδί με τα μεγάλα υγρά μάτια είπε θενκ γιου μίστερ και συνέχισε να διασχίζει την Φοντέιν Σερκλ ακολουθούμενο από το ακρωτηριασμένο υπόλοιπο του πατέρα του. Αμερικάνικη ναπάλμ, ή νάρκη, για όποιον δεν κατάλαβε.

ΓΚΡΗΚ ΤΖΑΤΖΙΚΙ

Η πλατεία Φοντέιν Σερκλ έχει το πιο έντονο δυτικό χρώμα και το πιο κυριλάτο ύφος απ όλα τα σημεία της Βιεντιάν. Εδώ ήταν πάντα το σημείο συνάντησης και συναναστροφής του ξένου στοιχείου. Των αποικιοκρατών άλλοτε, των αλλοδαπών μπίζνεσμαν αργότερα, και των ταξιδιωτών μέχρι και σήμερα.

Και όλοι, ή περίπου όλοι, έρχονται να φάνε, να πιούνε, να νοικιάσουν γυναικεία σάρκα και να ψυχαγωγηθούν στην Φοντέιν Σερκλ. Όλα τα δυτικότροπα εστιατόρια, κάτι παμπ, κάτι αναβαθμισμένα μπαράκια και κάτι καφέ, είναι δω.

Εντοπίζω το καφέ-μπαρ Σκαντινάβιαν Μπέικερυ από το γεγονός ότι σερβίρει, ε, δεν το πιστεύω! σερβίρει, και καλά, γκρηκ τζατζίκι! Έμπλεος εθνικής υπερηφανείας, πάμε λέω στην Ισαβέλλα, αλλά... Τα νεύρα μου! Οι καπνίζοντες, λέει, στο πατάρι! Δεν μπορώ να καταλάβω πώς κατάφεραν οι Αμερικάνοι να επιβάλλουν την απαγόρευση του καπνίσματος σ' όλη την Υδρόγειο. Ακόμα και στις χώρες που μέχρι πρότινος οι ίδιοι τις κάπνιζαν και τις τσιγάριζαν με ναπάλμ. Εγώ πάντως θα συνεχίσω να καπνίζω σαν αράπης μέχρις εσχάτων. Ακόμα και εξόριστος στα πατάρια του κόσμου. Έτσι, για το γαμώτο!

Και πώς να νοιώθω άνετα στο δυτικότροπο περιβάλλον της Φοντέιν Σερκλ όταν έξω απ αυτά τα πιασοκωλάδικα σε κοιτάζουν ένα ζευγάρι υγρά μάτια που δεν ξέρεις τι κρύβουν; Ή μάλλον ξέρεις. Ξέρεις τα, πίσω απ τα προσχήματα, αίτια της αποικιοκρατίας. Ξέρεις την εξέλιξη και τ' αποτελέσματά της. Ξέρεις την εν συνεχεία μετεξέλιξή της σε μια ενιαία οικονομική και, κατά συνέπεια, πολιτική πυραμίδα με ένα μόνο κέντρο. Ξέρεις, δηλαδή, το προτσές της παγκοσμιοποίησης. Παρασύρθηκα πάλι. Αλλά, μιας και παρασύρθηκα, ας πάει και το παλιάμπελο...

Οι Γάλλοι εκπολιτιστές, που λες, άπλωσαν την αρίδα τους μέχρις εδώ προς τα τέλη του Δέκατου Ένατου. Είχαν στο μεταξύ δέσει το Βιετνάμ κι εκείνα τα χρόνια έδεναν και την Καμπότζη.

Την ίδια εποχή οι Άγγλοι, άλλοι εκπολιτιστές αυτοί! είχαν δέσει τη Βιρμανία και το Σιάμ που τώρα λέγεται Ταϊλάνδη.

Το Λάος βρισκόταν στη μέση του κυκλώνα οπότε οι Γάλλοι μαζεύουν τους ντόπιους γαλαζοαίματους φεουδάρχες και τους λένε, κοιτάχτε μάγκες, ή θα σταματήσετε τους μεταξύ σας σκυλοκαυγάδες και θα ενωθείτε απολαμβάνοντας την υψηλή προστασία μας, όπως κάνουν και οι Βιετναμέζοι, ή θα σας καπακώσουν αυτοί οι Σιαμέζοι σκύλοι που είναι στη δούλεψη των Άγγλων.

Οι Λαοτιανοί πρίγκιπες το καλοσκέφτηκαν, έβαλαν προσώρας τις εσωτερικές τους προαιώνιες εθνοτικές φαγωμάρες στην πάντα και είπαν το μεγάλο ναι. Κάπως έτσι συμπληρώθηκε το καμάρι της γαλλικής αποικιοκρατίας, η γνωστή ως Γαλλική Ινδοκίνα. Έφαγε καλά η Γαλλία, δεν πρέπει να 'χει παράπονο!

Το Λάος όμως, αξίζει να πούμε πως, μόνο στρατηγική σημασία είχε για τους Γάλλους διότι, ως κατά εβδομήντα τοις εκατό ορεινή χώρα με πολύ πυκνές ζούγκλες και χωρίς διέξοδο στη θάλασσα, συνυπολογίζοντας και τον Μεκόνγκ, αποτελούσε το φυσικό εμπόδιο της βρετανικής επέκτασης προς ανατολάς. Οικονομική σημασία δεν είχε και τόση. Μάλλον φύρα ήταν, θα λέγαμε, αφού κάλυπτε μόνο το ένα τοις εκατό των εξαγωγών της Ινδοκίνας προς τη μητρόπολη. Κι απ αυτό το ένα τοις εκατό, το κυριότερο εξαγόμενο προϊόν ήταν το όπιο για τα μαστούρια της Εσπερίας. Πρώτα το φέρνουμε για να εθίσουμε τον κοσμάκη και μετά το απαγορεύουμε ως κολασμένο. Για ν' ακριβύνει κατόπιν μέσω του κοντραμπάντου.

ΕΥΤΥΧΕΣ ΤΟ ΝΕΟΝ ΕΤΟΣ

Σήμερα, όλο το προσωπικό του Ντέι-Ιν Οτέλ, όπου και έχουμε καταλύσει, έχει μια ασυνήθιστη κινητικότητα. Από τον ατσαλάκωτο ρεσεψιονίστα μέχρι και την τελευταία καθαρίστρια τα χαμόγελα έχουν γίνει πιο πλατειά. Μίστερ, το βράδυ είστε καλεσμένοι στη γιορτή μας. Ποια γιορτή σας, ρε μεγάλε; Μα, είναι Παραμονή Πρωτοχρονιάς, μίστερ, θα 'χουμε και ορχήστρα! Σωστά, το’χουμε ξεχάσει! Έχουμε ξεχάσει τα κάλαντα των πιτσιρικάδων, την τριανταμία, τα ευτυχές-το-νέον-έτος, τα κόκκινα αυγά... Λάθος, αυτά είναι το Πάσχα. Και βέβαια θα Έρθουμε, μάι φρεντ, αλλά κάπως αργά.

Στις αρχές του 'Σαράντα Πέντε, οι Γιαπωνέζοι, και με την υποστήριξη μάλιστα της φιλοναζιστικής κυβέρνησης του Βισύ, κάνουν το μεγάλο ντου και καταλαμβάνουν ολόκληρη την τότε Γαλλική Ινδοκίνα.

Σε  ό,τι δε αφορά το Λάος ήταν γι αυτούς ένας περίπατος αφού οι λαοτιανοί, έως εκείνη τη στιγμή, δεν είχαν καμιά όρεξη για αντίσταση. Και γιατί να 'χουν στο κάτω κάτω; Οι Γιαπωνέζοι, από την πρώτη κι όλας στιγμή, υποσχέθηκαν, στους ντόπιους ηγεμόνες κυρίως, μεγαλύτερη αυτονομία στα του τσιφλικιού τους. Οι δε φτωχοί αγρότες, καρφί δεν τους καιγόταν. Τι Παρίσι τι Τόκιο, σου λέει. Άσε που επί τη ευκαιρία θα μάθαιναν και γιαπωνέζικα. Λίγο αργότερα όμως ιδρύεται το Λάο Ισάρα που σημαίνει Ελεύθερο Λάος. Κάτι σαν το δικό μας Εάμ δηλαδή που δεν γουστάρει ξένους πάτρωνες. Ούτε Γάλλους, ούτε Γιαπωνέζους.

Το φθινόπωρο του 'Σαράντα Πέντε πέφτουν εξ ουρανού οι Γάλλοι αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι και εκτοπίζουν τους Γιαπωνέζους για να ξαναγίνει το Λάος γαλλικό προτεκτοράτο.

Τώρα, θα μου πεις, πώς είναι δυνατόν οι Γάλλοι, που στο μεταξύ πάλεψαν για την ελευθερία τους απ τους Γερμανούς ναζί, να θέλουν να καπελώνουν άλλους λαούς. Έλα ντε!

Μια λογική απάντηση ίσως να είναι πως πατρίδες έχουν μόνο οι λαοί. Οι κεφαλαιοκράτες δεν έχουν πατρίδες, εγκαταστάσεις και επιχειρησιακές έδρες έχουν.

Με κάτι τέτοιες έμμονες ιδέες, το Λάο Ισάρα σχεδιάζει ένα δημοκρατικό Σύνταγμα και ρίχνει συνθήματα όπως στ' άρματα στ' άρματα εμπρός στον αγώνα, κάτω η αποικιοκρατία και τα ντόπια τσουτσέκια της, το Λάος στο λαό του, Ρύζι, Παιδεία, Ελευθερία, σοσιαλισμός και ξερό ψωμί. Και άλλα. Οι Γάλλοι και τα ντόπια τσουτσέκια τους όμως δεν γουστάρουν κάτι τέτοια μπολσεβίκικα. Σκαρώνουν ένα πραξικόπημα, στ' όνομα της Ελευθερίας πάντα, και συντρίβουν το Λάο Ισάρα.

Το Λάο Πλάζα Οτέλ, από τα πιο μουράτα και ακριβά του Λάος, δεν απέχει παρά τριακόσια μέτρα από το δικό μας Ντέι-Ιν Οτέλ. Τις προετοιμασίες του για την αποψινή βραδιά, την τελευταία προς το νέο έτος, τις έχουμε διαπιστώσει εδώ και τρεις μέρες. Από τα σχεδόν ζηλόφθονα μισόλογα του δικού μας ρεσεψιονίστα συνάγεται ότι απόψε στο Λάο Πλάζα θα ξεσαλώσουν πολλά από τα υψηλόβαθμα στελέχη του Κόμματος. Δεν θα σας επιτρέψουν να μπείτε, μίστερ, είναι βέρι πράιβετ. Ε, κι αν δεν μπούμε τι έγινε!

Επαναλαμβάνουμε, που λες, το ποίημα μας και στην τρίτη ιεραρχικά συντρόφισσα που ελέγχει την είσοδο του Λάο Πλάζα. Έλληνες δημοσιογράφοι και τέτοια.

Πάω να ρωτήσω, μας λέει, περιμένετε, και χάνεται ανάμεσα στους συνωστιζόμενους συντρόφους της οι οποίοι και μας συμπαρασύρουν, όχι και τόσο άθελά μας, στον εξεπιτούτου διαμορφωμένο υπαίθριο χώρο.

Οι οικογένειες των υψηλόβαθμων, με τα πιτσιρίκια τους μαζί, έχουν αρχίσει να κατακλύζουν τα τραπεζάκια κάτω από τον έναστρο θόλο.

Οι φιλότιμες προσπάθειες των κυριών να μοιάζουν με τις δυτικές γόησσες που βλέπουν κάθε βράδυ στα ταϊλανδέζικα τηλεοπτικά προγράμματα είναι συγκινητικές.

Ένας κομψευόμενος κομπέρ φυσάει και ξαναφυσάει το μικρόφωνο στο πάλκο, μανία κι αυτή, και λέει ένα-δύο-τρία-φφφ, ένα-δύο-τρία-φφφ, στα λαοτιάνικα, φυσικά.

ΟΙ ΜΑΚΡΥΕΣ ΦΑΒΟΡΙΤΕΣ 

Από το 'Σαράντα Οχτώ κι όλας, ο Καϊσόνε Πομβιχάνε, ο μετέπειτα πρωθυπουργός της Λαϊκής Δημοκρατίας του Λάος, έχει αρχίσει να στρατολογεί κομμουνιστο-συμμορίτες συμπατριώτες του για να δυναμώσει το κάπα κάπα Ινδοκίνας, στο οποίο το πάνω χέρι έχουν, ποιοι άλλοι; οι Βιετναμέζοι.

Το 'Πενήντα Τρία, οι Γάλλοι, μη μπορώντας πλέον να συντηρήσουν όλη αυτή την αποικιοκρατική μηχανή διοίκησης και καταστολής, κάνουν την ανάγκη φιλοτιμία και τα μαζεύουν από το Λάος για να μπορέσουν να κρατήσουν τουλάχιστον το Βιετνάμ.

Φρόντισαν όμως ν' αφήσουν πίσω τους μια συνταγματική μοναρχία ευρωπαϊκού στυλ επανδρωμένη και στηριζόμενη από τη γαλλοτραφείσα λαοτιανή ελίτ. Την οποία οι ίδιοι γαλούχησαν όλα αυτά τα χρόνια.

Στις ορεινές ζούγκλες του Λάος πάντως, τα κουμμούνια του Καϊσόνε Πομβιχάνε, που δε μασάνε από κάτι τέτοια, επ ουδενί να καταθέσουν τα όπλα. Εμπρός της Γης οι κολασμένοι, σοσιαλισμός ή Θάνατος!..

Θάνατος, θάνατος, μουρμούρισαν τότε οι Γιάνκηδες από την άλλη άκρη της γήινης σφαίρας, και συνέχισαν να κατασκευάζουν όπλα μαζικής καταστροφής. Όχι μόνο για να καθαρίζουν τη Γη απ όσους θέλουν, λέει, να είναι ελεύθεροι αλλά και για να τα πουλάνε σε χώρες πελάτες τους σαν την Ελλάδα, ας πούμε.

Κι όταν οι Γάλλοι έπαθαν την πλάκα της ζωής τους στο Ντιεν Μπιεν Φου του Βιετνάμ, οι Αμερικάνοι που καραδοκούσαν ν' απλώσουν την αρίδα τους για να καλύψουν το κενό είπαν, τώρα θα σας δείξουμε εμείς, κιτρινιάρηδες. Θα ξεχάσετε το μερσί μποκού και θα μάθετε το γιες σερ και μάλιστα με βαθιά υπόκλιση.   

Δεν ξέρω ποιον ακριβώς δυτικό σταρ υποδύεται στο πάλκο ο αοιδός με το λαμέ κουστούμι και τα στρας, τις μακρυές φαβορίτες και την παθιάρικη φωνή, ξέρω όμως πως έχει δημιουργήσει ένα είδος έκστασης στο κοινό που κρέμεται απ το στόμα του.

Οι χρωματιστοί καπνοί ν' αναδύονται γύρω από τα πόδια του, έξι λικνιζόμενα μανούλια με σφιχτά κολάν να μην ξεκολλάν από δίπλα του, και τα φωτορυθμικά να 'χουν τρελάνει το φωτόμετρο της μηχανής μου.

Στην δε πλατεία οι συντρόφισσες και οι σύντροφοι του κρατικού μηχανισμού να ανακατακτώνται πολιτισμικά από τη Δύση.

Τι κι αν δεν είναι χρυσός; αρκεί να λάμπει. Ρε, τι πάθαμε!

Στις εκλογές του 'Πενήντα Οχτώ το Λαοτιανό Κόμμα του Λαού έρχεται πρώτο σε δυο βορειοανατολικές επαρχίες κι αμέσως μετά κάποιοι ιθαγενείς παπαδοπουλικοί τραβάνε ένα πραξικόπημα και βάζουν τη χώρα στο γύψο. Σιγά μην αφήσουν το Λάος να γίνει κομμουνιστικό!

Αριστεροί υπουργοί, βουλευτές και άλλες τρομοκρατικές δυνάμεις ρίχνονται στις φυλακές για να ανανήψουν ή να πεθάνουν.

Μόνο που οι κομμουνιστές όταν τους κυνηγάς είναι σαν την Λερναία Ύδρα. Κόβεις ένα κεφάλι και στη θέση του φυτρώνουν δέκα.

Ο λαοτιανός Βορράς κάνει αντάρτικο ενώ στο Νότο καταφθάνει εσπευσμένως η αμερικάνικη στρατιωτική βοήθεια στους κουίσλινγκ: όπλα, πολεμοφόδια, ελικόπτερα, εκπαιδευτές ειδικών δυνάμεων του κυβερνητικού στρατού, κόκα κόλα και άλλα πολιτισμικά τινά.

Το Λα καβ ντε Σατώ είναι φουλ και δεν μ' αρέσει καθόλου η ιδέα να κοιμηθώ νηστικός παραμονή Πρωτοχρονιάς.

Η τελευταία μας ελπίδα είναι το Λα Κοτ ντ' Αζύρ, πάνω στον παρόχθιο λεωφορειόδρομο, με φόντο τα λίγα φώτα της απέναντι Ταϊλάνδης.

Και για να μην καταλήξω σε κάνα πατάρι για εξωλέστατους καπνιστές προτιμήσαμε ένα τραπεζάκι έξω από την είσοδο, στο αίθριο. Παραγγέλνουμε βόδι μπουργκινιόν, πάπια πορτοκάλι, σαλάτα νισουάζ κι ένα κόκκινο εμφιαλωμένο κρασί του οποίου το όνομα δεν υπάρχει περίπτωση να θυμηθώ.

Ουί μαντάμ, μεσιέ, λέει ο υποκλινόμενος, ντυμένος σαν γαλατάς εποχής, σερβιτόρος και αποσύρεται για να εκτελέσει την παραγγελία. Αποσύρεται, επίσης, και για να αποκαλύψει τα τρία τέταρτα ενός οριζοντιωμένου στο πεζοδρόμιο ζωντανού ανθρώπινου σώματος με την παλάμη απλωμένη. Δεν χρειάζεται και πολλή φαντασία για να καταλάβει κανείς πως για το ένα τέταρτο του σώματος που λείπει ευθύνεται κάποια από τις δύο περίπου εκατομμύρια τόννους βόμβες με τις οποίες οι γιάνκηδες ράντισαν τη χώρα του λες και επρόκειτο για εντομοκτόνο.

Όσο κι αν υποτίθεται ότι ικανοποίησα την ανοιχτή παλάμη, το μπουργκινιόν θα μου κάτσει στο λαιμό. Δεν χωρά αμφιβολία. Και θα διαπιστώσω γι άλλη μια φορά πως δεν χωρώ ούτε στην Ανατολή, ούτε στη Δύση. Ούτε στο Βορρά που κάνει τόσο κρύο, ούτε και στο Νότο που κάνει ακόμα περισσότερο. Στυλίτης! Να μια ιδέα! Πού ξέρεις; ίσως από την κορυφή κάποιας ιωνικής κολόνας μπορέσω να φωτογραφίσω καλύτερα το παρελθόν.

ΤΑ ΡΕΚΟΡ ΤΟΥ ΑΙΣΧΟΥΣ

Από το σκόπευτρό μου, λοιπόν, κοιτάζω σαράντα περίπου χρόνια πίσω, στο παρελθόν και βλέπω...

Μεταξύ άλλων βλέπω την σι αϊ εϊ να έχει κι όλας συγκροτήσει στο βορειοανατολικό Λάος την πέμπτη φάλαγγα της επικείμενης ολοκληρωτικής εισβολής των Ήπα στο Βιετνάμ.

Βλέπω, για την ακρίβεια, έναν μυστικό στρατό από πληρωμένους Λαοτιανούς, "παράπλευρους" φονιάδες της μειονοτικής φυλής των Χμονγκ.

Κι αυτό που βλέπω θα καταγραφεί αργότερα ως η μεγαλύτερη, και πιο ακριβοπληρωμένη, παραστρατιωτική επιχείρηση του προειρημένου ευαγούς ιδρύματος, πριν από την ολοκληρωτική ανάμειξη των Ήπα στον πόλεμο της Ινδοκίνας με αιχμή το Βιετνάμ.

Η βάση των αμερικάνικων επιδρομών είναι η Ταϊλάνδη. Ο κύριος στόχος τους είναι το βόρειο Βιετνάμ.  Κατά την επιστροφή τους όμως από το βόρειο Βιετνάμ, τα αμερικάνικα βομβαρδιστικά αδειάζουν το περίσσευμά τους πάνω στο βορειοανατολικό Λάος. Και σημειώνουν ένα νέο ρεκόρ Γκίνες: το μεγαλύτερο τονάζ βομβών ανά κεφαλή αμάχων σ' όλη την παγκόσμια Ιστορία.

Αυτός ο, επίσης "παράπλευρος", βομβαρδισμός δεν έγινε ποτέ ανοιχτά παραδεχτός απ τους Αμερικάνους μιλιταριστές. Ήταν δε τόσο μυστικός ώστε το όνομα "Λάος" να μην  αναφέρεται ποτέ στα επίσημα στρατιωτικά έγγραφα της εποχής. Είχε, απλώς, αντικατασταθεί με τον χαρακτηρισμό "Το άλλο θέατρο των επιχειρήσεων".

Αλλά, ούτε και η τοποθεσία Λονγκ Τιενγκ, στο βόρειο Λάος, εμφανίστηκε ποτέ σε κάποιον χάρτη του εμπορίου. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι, εξαιτίας της εκεί αμερικανο-χμόνγκ παρουσίας, είχε δημιουργηθεί η δεύτερη, μετά τη Βιεντιάν, συγκέντρωση πληθυσμού. Που ζούσε, βεβαίως, από και για τον πόλεμο. Εκείνη την εποχή οι μυστικοί διάδρομοι προσγείωσης στις ζούγκλες του Λάος, είχαν ξεπεράσει τους τετρακόσιους. Και στη Λονγκ Τιενγκ βρισκόταν ένα από τα πιο δραστήρια πολεμικά αεροδρόμια του κόσμου.

Άκου τώρα και τ' άλλα μεγέθη για να σου κάνω την καρδιά περιβόλι: Μέχρι το 'Εβδομήντα Τρία, τα αεροπλάνα του μυστικού στόλου των Ήπα πραγματοποίησαν περισσότερες από πεντακόσιες ογδόντα χιλιάδες καταδρομές στο Λάος. Μιάμιση φορά περισσότερες, δηλαδή, από κείνες που πραγματοποίησαν στο Βιετνάμ. Άδειαζαν ένα πλήρες φορτίο βομβών στη λαοτιανή γη κάθε οκτώ λεπτά, σε εικοσιτετράωρη βάση και επί εννιά χρόνια.

Μέχρι το τέλος του 'Εβδομήντα Τρία είχαν ρίξει δύο, περίπου, εκατομμύρια τόνους βομβών, ήτοι: εννιά τόνους βομβών ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο λαοτιανής γης. Ή, άλλως, μισό τόνο βομβών ανά κάτοικο!

Πέρα όμως απ αυτά είχαν και μια, επίσης αξιοπρόσεκτη, γεωπονική δραστηριότητα: ράντισαν το "μονοπάτι του Χο Τσι Μινχ" με διακόσιες χιλιάδες γαλόνια φυτοκτόνων, αχρηστεύοντας έτσι το νερό της άρδευσης και δηλητηριάζοντας εκείνο της πόσης, ανθρώπων και ζώων. Και μετά μου λες εμένα γιατί σου γράφω!

Σου γράφω γιατί, ζουμάροντας μ' αυτόν τον τρόπο πάνω στο Χτες, προσπαθώ να κατανοήσω, μαζί σου, το Σήμερα. Και για να μπορέσω να διακρίνω, μαζί σου, το Αύριο. Για να διαπιστώσω πως το φονιάδες των λαών Αμερικάνοι που ούρλιαξα, μαζί σου, χτες στην πορεία, ήταν λίγο. Πως οι Γιάνκηδες τις μέρες που έρχονται θα επιχειρήσουν να καταρρίψουν τα ίδια τα δικά τους ρεκόρ σε θάνατο και αίμα αθώων.

Το τι έγινε από το 'Εβδομήντα Τρία και πέρα μέχρι σήμερα...

Η κατάληψη της εξουσίας από το λαϊκοαπελευθερωτικό μέτωπο του Λάος με επικεφαλής τον Καϊσόνε Πομβιχάνε...

Τα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και οι έξωθεν υπονομεύσεις της...

Οι σχέσεις παραγωγής και το βιοτικό επίπεδο της λαοτιανής κοινωνίας...

Το σημερινό αλληθώρισμα της κρατικής πολιτικής προς το Βιετνάμ απ τη μια, και το διστακτικό άνοιγμα της οικονομίας προς το ξένο, ταϊλανδέζικο κυρίως, επενδυτικό κεφάλαιο, απ την άλλη...

Η σαγήνη που ασκούν τα πλέον παρακμιακά πολιτισμικά χαρακτηριστικά της γείτονος...

Σταυροδρόμι; Δεν ξέρω.

Ο φακός μου απ την κορυφή της ιωνικής κολόνας δυσκολεύεται να νετάρει καλά στο Μέλλον. Κι αν νετάρει, θα στα γράψω μιαν επόμενη φορά. Τρεις χιλιάδες λέξεις τετρακόσιες λέξεις, έστω και ελληνικές, είναι πολύ λίγες για ν' αγκαλιάσουν ένα τόσο πελώριο θέμα που λέγεται "Λάος". Αν μάλιστα συνυπολογίσεις και την ακατανίκητη τάση μου προς το φλυαρείν... Γι αυτό σταματώ εδώ. Κι αύριο μέρα είναι.

Προχωρήσαμε μέχρι την εσωτερική αυλή του Ντέι-Ιν Οτέλ όπου το α-λα λαοτιάνικα τσακίρ κέφι, και χωρίς κομπέρ, μακρυές φαβορίτες, στρας και φωτορυθμικά, έχει φτάσει στο δεν πάει άλλο. Μπον αννέ, μαντάμ, μεσιέ! Μπον αννέ, μον αμί!

Για περισσότερες φωτογραφίες από το Λάος:

Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα...

Προηγούνται:

ΛΑΟΣ 1 - ΧΡΥΣΟ ΤΡΙΓΩΝΟ, ΚΡΥΦΟΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΥΡΙΟ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΛΑΟΣ 2 - ΛΟΥΑΝΓΚ ΠΡΑΜΠΑΝΓΚ, ΚΑΛΟΓΕΡΟΙ ΣΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ. | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν