ΜΑΛΙ 6 - ΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΣ ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΜΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Front Picture: 

«Στην Αφρική, η αφήγηση του παρελθόντος βιώνεται σαν εμπειρία στο παρόν με κάθε λεπτομέρεια. Τα γεγονότα αναβιώνουν στο μυαλό σαν μια κινηματογραφική ταινία που εκτυλίσσεται από την αρχή μέχρι το τέλος. Γι αυτό και ένας μαύρος της γενιάς μου ή θα την αφηγηθεί όλη, η καθόλου. Μα όταν αρχίσει, δεν ξεχνάει τίποτε». (Αμαντού Αμπατέ Μπα)

Κείμενο: Ισαβέλλα Μπερτράν

Φωτό: Κώστας Ζυρίνη

Δημοσιεύτηκε στο ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, τεύχος 97 / 16.02.2002

Βαδίζουμε από ώρα με οδηγό τον Νουρεντίν κάνοντας κύκλους σ’ ένα λαβύρινθο από χωμάτινα σοκάκια σπαρμένο παιδιά, κατσίκες και μπουγαδόνερα.  Μια πορεία που δεν μοιάζει να οδηγεί πουθενά, ώσπου:  C' est ici, αποφαίνεται ο πιτσιρικάς προσδιορίζοντας μ’ ένα νεύμα του κεφαλιού το σπίτι των αναζητήσεών μου.

Μια ακόμη απλή πλίνθινη κατοικία, που σε τίποτε ιδιαίτερο δεν ξεχωρίζει από δεκάδες άλλες παρόμοιες που απαρτίζουν την παλιότερη συνοικία του οικισμού της Μπαντιαγκάρα.

Και όμως εδώ γεννήθηκε και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ο Αμαντού Αμπατέ Μπα, ένας από τους σπουδαιότερους Aφρικανούς συγγραφείς του 20^ου αιώνα. Αυτός εξάλλλου "φταίει", τουλάχιστον εν μέρει, για την παρουσία μου στο ανατολικό Μαλί όπου ήρθα αναζητώντας τα ίχνη της ανεπανάληπτης ατμόσφαιρας των βιβλίων του, εκείνη την τόσο γοητευτική μυρουδιά από αυθεντική, «βαθιά Αφρική». Afrique profonde είναι η σχετική έκφραση των Γάλλων,  που πρώτοι είχαν την τύχη να διαβάσουν τα έργα του καθώς αυτά συντάχτηκαν στα γαλλικά, δηλαδή στη γλώσσα που επικράτησε σε όλη την πρώην γαλλοαποικιοκρατούμενη Δυτική Αφρική.

Χιλιάδες είναι οι δημοσιευμένες σελίδες, που συχνά γραφτήκανε στο φως μιας απλής λάμπας  θυέλλης, με τον συγγραφέα καθισμένο σε μια ψάθα απλωμένη στο χωμάτινο δάπεδο του σπιτιού του ή έξω στην αυλή, παρέα με τα κατοικίδια και στην κοινή θέα των περαστικών.

Ιστορίες που νοιώθεις περισσότερο σαν να τις ακούς από το στόμα του παρά σαν να τις διαβάζεις, έτσι καθώς ρέει ο λόγος του, ανεπιτήδευτος και άμεσος όπως μιας προφορικής αφήγησης.

Λόγος των Aφρικανών παραμυθάδων γυρολόγων, σαν αυτούς με τους οποίους μεγάλωσε στην Μπαντιαγκάρα ο μικρός Αμαντού, ακούγοντας και καταγράφοντας στο μυαλό του την προφορική παράδοση των προγόνων του για να τη αποδώσει αργότερα ατόφια στο χαρτί.

«Στην Αφρική» σημείωνε, «η αφήγηση του παρελθόντος βιώνεται σαν εμπειρία στο παρόν με κάθε λεπτομέρεια.

Γι αυτό και ένας μαύρος της γενιάς μου αδυνατεί να συνοψίσει.

Τα γεγονότα αναβιώνουν στο μυαλό του σαν μια κινηματογραφική ταινία που εκτυλίσσεται μπροστά του από την αρχή μέχρι το τέλος.

Ή θα την αφηγηθεί λοιπόν όλη, η καθόλου.

Μα όταν αρχίσει, δεν ξεχνάει τίποτε».

Και ευτυχώς!

Έτσι μπόρεσε ο Αμπατέ Μπα να διασώσει στο χαρτί τις μνήμες από μια ολόκληρη εποχή πριν αυτές σβήσουν για πάντα μαζί μ’ εκείνον που την έζησε.

Για να μην επαναληφθεί στην περίπτωση του εκείνο το τόσο ποιητικό μα και τόσο πικρό μαζί απόφθεγμα του:

«Όταν στην Αφρική πεθαίνει ένας γέρος, μαζί του καίγεται μια βιβλιοθήκη».

Υ.Γ. Με καμιά τριανταριά βιβλία στο ενεργητικό του, όταν τον ρωτούσαν τι και πού έχει σπουδάσει, ο συγγραφέας συνήθιζε να λέει «Είμαι πτυχιούχος του μεγάλου Πανεπιστημίου του Προφορικού Λόγου, εκείνου που διδάσκεται στη σκιά των μπαομπάμπ».

Στο εισαγωγικό σημείωμα για την μοναδική έκδοση που κυκλοφόρησε στα ελληνικά «Στα όνειρα πάντα η Αφρική» (εκδόσεις Μεταίχμιο, 2001) αναφέρεται:

«Ο Αμπαντού Αμπατέ Μπα, ένα από τα πλέον βαθυστόχαστα και λαμπερά πνεύματα που γέννησε η Αφρική, καταθέτει σ' αυτό το βιβλίο του έναν ολόκληρο πολιτισμό με τρόπο μυθιστορηματικό.

Ξεκινώντας από τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια -στο Μάλι των αρχών του 20ου αιώνα- ο Αμκουλέλ μυείται στις πατρογονικές παραδόσεις, φοιτά παράλληλα σε δύο τελείως διαφορετικά σχολεία -το γαλλικό και το ισλαμικό-, ταξιδεύει στην άγρια σαβάνα και μαθαίνει τα μυστικά της.

Δεν θα αργήσει να συνειδητοποιήσει την πραγματική έννοια της αποικιοκρατίας για να καταλήξει να γίνει ο μεγάλος θερματοφύλακας των πολιτισμικών γνωρισμάτων μιας χώρας που βρισκόταν σε φάση σημαντικών ιστορικών μεταβολών.

Περιπετειώδες, ηθογραφικό και συγχρόνως ιστορικό μυθιστόρημα, το βιβλίο αυτό απεικονίζει με γοητευτικό και σαφή τρόπο τον πλούτο, τη ζωντάνια και το χρώμα της προφορικής αφρικανικής παράδοσης. Δίνοντας συνάμα, με πολύ χιούμορ, ένα μάθημα ανοχής και ανθρωπιάς».

Το βιβλίο συστήνεται θερμά και ανεπιφύλακτα! 

Για περισσότερες φωτογραφίες από το Μαλί:

Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα...

Διαβάστε επίσης:

ΜΑΛΙ 1 - ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΠΑΜΑΚΟ ΣΤΟ ΜΟΠΤΙ, ΖΩΗ ΠΟΥ ΧΑΝΕΤΑΙ ΣΤΗ ΣΚΟΝΗ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΜΑΛΙ 2 - ΝΤΟΓΚΟΝ, Η ΦΥΛΗ ΤΟΥ ΣΕΙΡΙΟΥ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΜΑΛΙ 3 - ΤΙΜΠΟΥΚΤΟΥ, Ο ΟΜΦΑΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΜΑΛΙ 4 - ΠΛΟΥΣ ΕΠΙ ΝΙΓΗΡΟΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΜΑΛΙ 5 - ΝΤΖΕΝΕ, ΟΝΕΙΡΑ ΠΛΑΣΜΕΝΑ ΑΠΟ ΠΗΛΟ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΜΑΛΙ 6 - ΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΣ ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΜΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν