ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ 4 - ΜΠΑΛΙ, ΚΑΥΣΗ ΝΕΚΡΩΝ ΡΕΦΕΝΕ

Submitted by Isabelle on Κυρ, 03/02/2014 - 12:45

Front Picture:

Λαπλατάν. Οι πληροφορίες που μας οδήγησαν μέχρις εδώ υπόσχονται την τέλεση μιας καύσης νεκρού με την τυπική μπαλινέζικη-ινδουιστική ιδιαιτερότητα. Εντελώς διαφορετική από κείνες του Νεπάλ και των Ινδιών. "Μια καύση αλλιώτικη από τις άλλες", λέει. Δέλεαρ ισχυρό για τη φωτογραφική μου απληστία.

Του Κώστα Ζυρίνη

Διασκευασμένο απόσπασμα από το βιβλίο του «Πέρα απ το Μπάλι»

Δημοσιεύτηκε στο ΓΕΩ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, τεύχος αρ. 23/16.09.2000

Προηγούνται:

ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ 1 - ΦΛΟΡΕΣ, ΤΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΤΩΝ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ 2 - ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΚΟΜΟΝΤΟ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ 3 - ΛΟΜΠΟΚ, ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΛΙΡΡΟΙΑΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν

Βρισκόμαστε στην περιοχή του Ουμπούντ, του "χωριού των καλλιτεχνών", στην καρδιά του Μπάλι. Διατρέχουμε πεζοί έναν ήπιο χωματόδρομο, ανάμεσα σε ορυζώνες και χαμηλούς, όσο και καλαίσθητους οικισμούς, μισοκρυμμένους στην οργιώδη βλάστηση, με προορισμό τη Λαπλαπάν, μια από τις περιφεριακές συνοικίες του Ουμπούντ.

Οι πληροφορίες που μας οδήγησαν μέχρις εδώ υπόσχονται την τέλεση μιας καύσης νεκρού με την τυπική μπαλινέζικη-ινδουιστική ιδιαιτερότητα. Εντελώς διαφορετική από κείνες του Νεπάλ και των Ινδιών. "Μια καύση αλλιώτικη από τις άλλες", λέει. Δέλεαρ ισχυρό για τη φωτογραφική μου απληστία.

Στον ίδιο με μας ήπιο χωματόδρομο προπορεύονται, ή έπονται, πολλές Μπαλινέζες, από άλλες συνοικίες υποθέτω, στολισμένες με τα γιορτινά τους. Πολύχρωμες παραδοσιακές φορεσιές: μακριά σαρόνγκ, κολλητά στους γοφούς, και στενά μπιχλιμπιδωτά μπουστάκια, τόσο κοντά, που αφήνουν τη σάρκα στην περιοχή της μέσης και του αφαλού εντελώς εκτεθειμένη στη φωτογραφική μου λίμπιντο. Μερικές απ αυτές συνιστούν τη μπαλινέζικη απάντηση στη δική μας Αφροδίτη της Μήλου, έστω κι αν αυτό ακούγεται σαν πολιτισμική ιεροσυλία. Όπως και νά'χει, απαντούν στον ιθυφαλλικό τηλεφακό μου με δυο σειρές κάτασπρα δόντια που... Μήπως δεν πρόκειται για κηδεία; Μήπως κάποιο λάθος πληροφόρησης;

Στο καλοχτενισμένο τους κεφάλι μεταφέρουν την προσφορά τους για τον αποδημήσαντα: Ένα περίτεχνο σκεύος, κάτι σαν καλαθάκι, ή σαν φρουτιέρα, με βρασμένο ρύζι, λουλούδια, φρούτα και.. ό,τι τελοσπάντων χρειάζεται ένας πεθαμένος για να τρώει εκεί που βρίσκεται.

Πρόκειται για μια κατασκευή, μια "αρχιτεκτονική" σύνθεση, έργο τέχνης, την οποία ισορροπούν στο κεφάλι όπως οι προγιαγιάδες μας τη στάμνα καθώς επιστρέφανε από τη δημόσια κρήνη...

Και μπαλινέζοι, φυσικά, στον ίδιο με μας ήπιο χωματόδρομο. Κι αυτοί με τα καλά τους σαρόνγκ και το περίεργα τυλιγμένο ύφασμα στο κεφάλι, με την τουρλωτή προεξέχουσα άκρη πάνω από το μέτωπο. Συμβολίζει, λέει, το λειρί του κόκορα, και ως τοιούτο αποτελεί σύμβολο ανδρισμού. Για να το λέει!

Βρισκόμαστε στην αυλή του σπιτιού της οικογένειας του μακαρίτη, ή ενός από τους μακαρίτες, τέλος πάντων. Απ ό,τι καταλαβαίνω, αυτό που συντελείται θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως μνημόσυνο. Διότι δεν πρόκειται για χτεσινό θάνατο. Ούτε καν για το θάνατο ενός μόνο ατόμου.

Κάπου στη μέση της αυλής, μια ηλικιωμένη γυναίκα με μαύρο σαρόνγκ, διαβάζει από μικροφώνου, αυστηρά, ορθοφωνικά και καθόλου κλαψιάρικα, κάποιο τελετουργικό κείμενο. Κάτι σαν στερεότυπο επικήδειο. Άλλες ηλικιωμένες κυρίες, όλες με μαύρα σαρόνγκ και μαύρα ή μωβ σιθρού πουκαμισάκια, φαίνεται να σχολιάζουν και να κουτσομπολεύουν επί παντός επιστητού. Και άντρες και παιδιά, όλοι... Δε μοιάζουν με τους τεθλιμένους συγγενείς της xριστιανορθοδοξίας. Κανένας θρήνος. Κανένας κοπετός. Τουναντίον. Πολύ κεφάτους τους βλέπω. Kηδεία ειν' αυτή;

"Δεν μου λες, ρε Ισαβέλλα.." "Κανονικά", λέει η Ισαβέλλα, "η καύση πρέπει να γίνει σαρανταδύο μέρες μετά το θάνατο, ώστε ο κύκλος της ζωής να ολοκληρωθεί απολύτως σωστά". Αυτό δεν το κατάλαβα αλλά, τέλος πάντων, δεν προφταίνω να γίνω ειδήμων. "..

Συνήθως", συνεχίζει, "δε φτάνουν οι σαράντα δύο μέρες για να μαζευτεί το χρήμα που χρειάζεται για μια καθωσπρέπει καύση". "Γιατί; Στην Ινδία..." "Άσχετο! Εδώ η καύση είναι πολύ πιο δαπανηρή. Είναι μια σειρά εκδηλώσεων..

Η οικογένεια του νεκρού πρέπει να τραπεζώσει όλο το συγγενολόϊ που έρχεται από μακριά. Και τη γειτονιά... Οι κατασκευές της τελετής.. τα μεροκάματα των τεχνιτών. Μια καύση μπορεί να στοιχίσει όσο ένα σπίτι ή ένα αυτοκίνητο!" (Άρα, δε συμφέρει να πεθαίνει κανείς εδώ!)… "αλλά κανείς δε διανοείται να ξεφύγει από την υποχρέωση, γιατί, για όσο διάστημα δεν έχει γίνει η καύση, η ψυχή του πεθαμένου περιφέρεται αδικαίωτη και μπορεί να τσαντιστεί με την οικογένεια και να της προξενήσει κανένα κακό". "Που σημαίνει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα των ζώντων είναι αντιστρόφως ανάλογα με..."

"Η καύση είναι ιερό καθήκον των συγγενών και η ημερομηνία της επιλέγεται από τους αστρολόγους." (Αυτό είναι επάγγελμα!).. "Με την καύση, η ψυχή απελευθερώνεται οριστικά από το σώμα" (Για να μετενσαρκωθεί σε άλλο σώμα, υποθέτω.) "...Γιαυτό και βλέπεις τους συγγενείς να χαίρονται". "Να και κάτι καλό!

Και, δε μου λες; Αν η οικογένεια δεν έχει;" "Α, μπορεί να γίνει και μετά από πολύ καιρό η καύση. Πρώτα τους θάβουν πρόχειρα κι όταν μαζέψουν το χρήμα γίνεται και η τελετή. Και σε αρκετές περιπτώσεις κάνουν καύσεις ρεφενέ από πολλές οικογένειες που έχουν άκαυτους νεκρούς".

Είμαστε στό δρόμο, έξω από το σπίτι όπου κάποτε έμεναν οι πεθαμένοι..Τώρα ξέρω ότι πρόκειται για ομαδική καύση ρεφενέ. Δύο οικογένειες θα κάψουν τα μισολειωμένα κουφάρια των αγαπημένων τους... Έξω από το σπίτι βρίσκεται σε αναμονή μια κατασκευή από μπαμπού. Μια πλατφόρμα που πάνω της ορθώνεται ο λεγόμενος πύργος μεταφοράς των λειψάνων στο χώρο της καύσης. Ένα τραλαλά κατασκεύασμα δηλαδή, καλυμμένο από πολύχρωμα υφάσματα, χαρτιά και χαρτάκια, ψηλό κά'να πεντάρι μέτρα.

Η Ισαβέλλα με πληροφορεί ότι αυτό το πράγμα συμβολίζει το σύμπαν το οποίο στηρίζεται πάνω στα θεμέλια του κόσμου τούτου. Εγώ θά'λεγα το αντίθετο, φυσικά, αλλά ποιος μ'ακούει!

Καμιά σαρανταριά βαστάζοι με μαύρα ή τραπεζομαντηλέ σαρόνγκ, που μπορεί νά'ναι φίλοι,συγγενείς ή και επαγγελματίες κοράκια, δεν ξέρω, περιμένουν να κουβαλήσουν την πλατφόρμα με τον πύργο. Για την ώρα πάντως τους βλέπω να καλαμπουρίζουν και να παίζουν φάπες, κάτι σαν το μπιζ των παιδικών μου χρόνων.

Σε μικρή απόσταση από τον "πύργο-Σύμπαν" βρίσκεται σε αναμονή κι ένα άλλο πεντάμετρο κατασκεύασμα, κι αυτό πάνω σε πλατφόρμα μεταφοράς από πλεγμένο μπαμπού.

Πρόκειται για ένα κακάσχημο ομοίωμα ζώου, κάτι σαν ταύρος με κεφάλι δράκου. Ο εν λόγω δρακόταυρος είναι κούφιος από μέσα, φτιαγμένος από χαρτόνι και χρωματιστό χαρτί που δένουν σε ξύλινο σκελετό.

Μου θυμίζει κάτι μεταξύ γαϊτανακίου αποκριάς και Δούρειου Ίππου.

Κάνω ένα κοντινό στο εν στύση υπερμέγεθες πέος του. Κι όχι μόνο εν στύση αλλά και εν εκσπερματώση. Το σπέρμα αναπαρίσταται με μια δέσμη από κρεμάμενες άσπρες κλωστές. Ένας δε από τους μπόμπιρες της γειτονιάς, αυτή τη στιγμή, και εντελώς τυχαία, κάθεται κάτω από το υποτιθέμενο ταυρόσπερμα απορροφημένος από το μέγεθος των πελμάτων του.

Εξ όσων γνωρίζω, ο ταύρος είναι η σαρκοφάγος των βραχμάνων και θα καεί μαζί με τα λείψανα που θα παραχώσουν μέσα του. Τον παριστάνουν δε να εκσπερματώνει υποδηλώνοντας μ'αυτόν τον τρόπο ότι ο μακαρίτης υπήρξε μέγας βατευτής. Ή, εν πάση περιπτώσει, πολύ γόνιμος.

Αν οι αποδημήσαντες προέρχονται από κατώτερες κάστες, "σατρία" ή "σούντρα" για παράδειγμα, θα είχαν σαρκοφάγους λεοντάρι, ελέφαντα ή ψάρι. Πώς θά'ταν ένα ψάρι εν στήση, δεν ξέρω. Και θα μείνω με την απορία.

Αυτή τη στιγμή βάζουν τα λείψανα, τα οποία είναι τυλιγμένα σε άσπρο μεταξωτό ύφασμα, μέσα στον πύργο μεταφοράς. Στο μεταξύ, πήρε το μάτι μου ένα κομμάτι λειωμένη σάρκα, ένα χέρι μάλλον, την οποία ο βαστάζος κάλυψε βιαστικά για μην πέσει χάμω και θεωρηθεί κακός οιωνός. Οι σαραντατόσοι βαστάζοι σηκώνουν τα δύο ικριώματα, του πύργου και του δρακόταυρου δηλαδή, ξεκινούν την νεκρική πομπή και 'γω υποχρεώνομαι να καβαλήσω ένα μαντρότοιχο σαν πολεμικός ανταποκριτής για να εξασφαλίσω άνετο φωτογραφικό πεδίο.

Η πομπή σταματά σε κάποιο σταυροδρόμι. Οι βαστάζοι επιδίδονται σ'ένα ξέφρενο "γύρω γύρω όλοι" του πύργου μεταφοράς φωνάζοντας σα μικρά παιδιά.

Ρωτώ την πάντα καλώς πληροφορημένη Ισαβέλλα για να μάθω τελικά ότι μ'αυτόν τον τρόπο θέλουν να ζαλίσουν τις ψυχές των νεκρών για να μη βρίσκουν το δρόμο της επιστροφής στο χωριό και σπάν τα ούμπαλα των ζωντανών συγγενών τους. Σοφό, δε λέω!

Φτάνουμε σε μια αλάνα στις παρυφές της Λαπλαπάν. Τα κοράκια μεταφέρουν τα τυλιγμένα στο άσπρο μεταξωτό λειωμένα πτώματα, από τον πύργο μεταφοράς στο εσωτερικό του "Δούρειου Ίππου". Τώρα, μαζί με τα πτώματα, παραχώνουν και τις προσφορές που κουβάλησαν οι εξωτικές καλονές προσφωνώντας εκκλήσεις, παρακλήσεις και εντολές στις ψυχές των πεθαμένων να μην επιστρέψουν στο χωριό και ν'αφήσουν τους ζωντανούς στην ησυχία τους.

Ανάμεσα στις προσφορές, μερικοί γενναιόδωροι, ή μπορεί αυτοί που δεν είχαν χρόνο να αρχιτεκτονίσουν τη φρουτιέρα, δίνουν χαρτονομίσματα. Τα οποία χαρτονομίσματα δεν μπαίνουν στο εσωτερικό του ξυλοχάρτινου ζώου αλλά στις τσέπες των κορακιών. Νομίμως κατά πως φαίνεται.

Τώρα τα κοράκια ανάβουν τη φωτιά στα εύφλεκτα υλικά κάτω από το πέος του ταύρου που συνεχίζει να εκσπερματώνει (συμβολικά)... Παρανάλωμα! Φλόγες τεράστιες, τις οποίες και απολαμβάνω φωτογραφικώς ως πυρομανής. Και όχι μόνον εγώ. Όλοι. Κι όταν ο ταύρος με τα λείψανα και τις προσφορές γίνεται μια άμορφη μαύρη και σιχαμερή μάζα, ο δαυλούχος βάζει φωτιά και κάτω από τον πύργο-Σύμπαν. Για να μη βαραίνει τον κόσμο τούτο. Αμήν!