Στις 21 Δεκέμβρη του 2006 ο «Πατέρας όλων των Τουρκμένων» Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο αφήνοντας παρακαταθήκη στον ευγνωμονούντα λαό του το ζηλευτό βιοτικό επίπεδο του ενάμιση ευρώ την ημέρα μαζί με τα αναρίθμητα εις χρυσούν αγάλματα του Ευγενούς Εαυτού του. Είχαμε την τύχη (;) να επισκεφτούμε το Τουρκμενιστάν επί των ημερών του. Όχι πως άλλαξαν και πολλά από τότε …!

 

Της Ισαβέλλας Μπερτράν

Δημοσιεύτηκε στο ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, αρ. τεύχος 335 / 19.09.2006

 

Προηγείται:

ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ 1 - ΑΜΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΜΑ, ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΓΚΑΜΠΑΤ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

 

Από το ύψος των εξήντα μέτρων και με τη μύτη κολλημένη στη φυμέ τζαμαρία που περιβάλει τον τελευταίο όροφο της επονομαζόμενης «Αψίδας της Ουδετερότητας» στην Άσγκαμπατ προσπαθώ ακόμα να χωνέψω την υλική πραγματικότητα  που απλώνεται στα πόδια μου:

 

την υπερμεγέθη πλατεία της Ανεξαρτησίας όπου και δεσπόζει το προεδρικό μέγαρο με το χρυσίζοντα τρούλο,  τα υπερσύγχρονα συγκροτήματα τραπεζών, υπουργείων και λοιπών δημοσίων κτιρίων με τις αδρές  κολονάτες προσόψεις και τις μογγολικής έμπνευσης γαλάζιες κουπόλες, τα πομπώδη συμπλέγματα σιντριβανιών και γεωμετρικών δεντροφυτεύσεων με τα ατελείωτα χιλιόμετρα παντελώς άδειων αλέων που παρεμβάλλονται ανάμεσά τους.

Και σαν να μην έφτανε όλη αυτή η επιδεικτική παράθεση νεοπλουτισμού στο κέντρο της πόλης,  ιδού στο βάθος και η ανάλογου ύφους επέκταση στην περιφέρεια.

 

Με πλάτη το βουνό Κόπετ Νταγκ, φυσικό σύνορο με το Ιράν, το φρεσκοαναδυόμενο προάστιο του Μπερζενγκί ξεδιπλώνει το απαστράπτον περιδέραιό του από εικοσαόροφους ουρανοξύστες του κουτιού, που με εκκίνηση το νότο αρχίζουν σιγά σιγά να περισφίγγουν την πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν σ’ έναν κλοιό από άσπιλο λευκό μάρμαρο, διανθισμένο μονάχα από τις σιλουέτες αμέτρητων γερανών σε αδιάκοπη λειτουργία στα περίπου τριακόσια εν εξελίξει εργοτάξια της πόλης.

 

Μήπως τελικά είμαι θύμα παραίσθησης; Όχι τόσο παράλογο το ερώτημα αν σκεφτεί κανείς ότι για να φτάσουμε οδικώς με τον Κώστα μέχρις εδώ από τα βόρεια σύνορα της χώρας, το μόνο που διασχίζαμε επί δύο μέρες ήταν έρημος και πάλι έρημος η οποία ως γνωστόν ευνοεί τις οφθαλμαπάτες.

Τα μυστικά της άμμου

Και τ’ όνομα αυτής Καράκουμ, ή αλλιώς «Μαύρη Άμμος» μια περίπου ισόπεδη απεραντοσύνη από σκασμένη γη, πυρπολημένες θίνες και σκονισμένα σκίνα που καταλαμβάνει ούτε λίγο ούτε πολύ το ογδόντα πέντε τα εκατό της επιφάνειας της ιδιόμορφης τούτης χώρας.Σαν να λέμε δηλαδή Τουρκμενιστάν ίσον Καράκουμ και Καράκουμ ίσον Τουρκμενιστάν.

 

Πώς λοιπόν ξεφύτρωσε όλη αυτή η απίστευτη νεότευκτη γκλαμουριά στο εχθρικό περιβάλλον μιας απολύτως χέρσας γης όπου κατά τα άλλα με το ζόρι επιβιώνουν μερικά ταλαίπωρα χωριά και λιγοστοί πείσμωνες νομάδες με τις καμήλες και τις καχεκτικές κατσίκες τους;

 

Μα η απάντηση βρίσκεται θαμμένη ακριβώς εκεί, κάτω από την πανταχού παρούσα και τα πάντα καλύπτουσα άμμο, σ’ ένα βάθος που κυμαίνεται από πολλές εκατοντάδες μέχρι μερικές χιλιάδες μέτρα: Φυσικό αέριο.

Με διαπιστωμένα αποθέματα που ξεπερνούν τα εκατό τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια και ανεξερεύνητα κοιτάσματα που εκτιμούνται σε περίπου άλλο τόσο, το Τουρκμενιστάν έχει ήδη πάρει περίοπτη θέση στον όμιλο των ισχυρότερων χωρών του κλάδου.

Με κατεβασμένα τα ρολά

Και τότε πως εξηγείται ότι ουδείς σχεδόν, πλην γειτόνων, δεν  έχει καν ακούσει το όνομα αυτής της χλιδάτης ενεργειακής πρωτεύουσας, πόσο μάλλον να έχει πατήσει το πόδι του εκεί;

 

Την απάντηση αυτή τη φορά δεν χρειάζεται να την αναζητήσει κανείς στα έγκατα της γης αλλά λίγα μόλις μέτρα πάνω από την επιφάνειά της. 

 

Έχει όνομα κι επώνυμο, και μάλιστα πανηγυρικά αναρτημένα σε κάθε πιθανό κι απίθανο σημείο της χώρας, υπό τη μορφή πορτρέτων και γνωμικών του ιδίου πάντα στιβαρού, και καρατζαφέρειου ως προς το φυζίκ, ανδρός. Ομιλούμε βεβαίως περί του Ενός και Απαράμιλλου, του Ύψιστου και Μέγιστου Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ, Ένδοξου Ηγέτη Πασών των Τουρκμένων  και ελέω Εαυτού ισοβίου Προέδρου τους, που εν τη απέραντη σοφία και διορατικότητά Του κατέβασε τα ρολά της χώρας έχοντας διαγνώσει έγκαιρα τις κακόβουλες επιβουλές του παγκόσμιου τουρισμού σε βάρος του λαού Του.

Συνέπεια αυτού, η απόκτηση βίζας εισόδου στο Τουρκμενιστάν  έχει ουσιαστικά μετατραπεί σε ακριβοθώρητο έπαθλο που διεκδικούν μονάχα όσοι ελάχιστοι στοχοπροσηλωμένοι περίεργοι ή ρέποντες προς τον ταξιδιωτικό μαζοχισμό υποψήφιοι δεχτούν αγόγγυστα την αναμέτρηση με την γραφειοκρατία, δοκιμάζοντας παράλληλα την επάρκειά τους στους εξής τομείς:

α) γερμανική μεθοδικότητα στη συλλογή των απαιτούμενων πιστοποιητικών

β) επαναστατική ετοιμότητα για την ανά πάσα στιγμή προσκόμιση συμπληρωματικών εγγράφων

γ) διαπραγματευτική δεινότητα  για την παράκαμψη των εκτός διαδικασίας συνεχώς προκυπτόντων απρόβλεπτων εμποδίων. 

δ) ιώβεια υπομονή για την τελική έγκριση της αίτησης από τις αρμόδιες αρχές.

Σημειωτέον δε ότι η παραπάνω δοκιμασία διαρκεί κατά μέσο όρο τρεις μήνες και δεν έχει απαραίτητα αίσιο τέλος.

Κατόπιν αυτού, δεν είναι ν’ απορεί κανείς που την Άσγκαμπατ δεν την ξέρει ούτε η μάνα της, παρά μονάχα ο Πατέρας της, ο οποίος από τη μια την ντύνει και τη στολίζει σαν πανάκριβη ντίβα, κι από την άλλη την κρατάει μακριά από τα ξένα βλέμματα σαν ζηλότυπος εραστής.

Είναι κανείς εδώ;

Πλην των βλοσυρών φρουρών που φυλούν σκοπιά μπροστά στα διάφορα δημόσια μεγαθήρια και των καχύποπτων αστυνομικών που περιπολούν ασταμάτητα από γωνία σε γωνία, ψάχνεις για διαβάτη στο κέντρο της Άσγκαμπατ και διαβάτη δεν βλέπεις. Νέκρα. 

 

Από τους ελάχιστους ανθρώπους που κυκλοφορούν στις φαρδιές σαν διάδρομοι προσγείωσης λεωφόρους, εννιά στους δέκα είναι μέσα σε αυτοκίνητα. Μα τι διάολο, δεν έχει πεζούς αυτή η πόλη;

 

Οι πληροφορίες μου μιλάνε για μισό εκατομμύριο κατοίκους.  Που μένουν όλοι αυτοί; Να ένα ακόμη μυστήριο προς διαλεύκανση.

 

Ο Άρτικ δουλεύει σε ένα από τα ελάχιστα εξουσιοδοτημένα γραφεία του Τουρκμενιστάν που κανονίζουν τις βίζες για τους ξένους επισκέπτες. Οφείλει, λέει, να μας συνοδεύει παντού, τουλάχιστον στην αρχή, για αδιευκρίνιστους λόγους «ασφάλειας» - όχι πάντως δικής μας.

Ο Άρτικ δυσκολεύεται να καταλάβει την επιθυμία μας να επισκεφτούμε τις λαϊκές συνοικίες της Άσγκαμπατ, ενώ ο φωτογραφικός οίστρος του Κώστα μπροστά στις εκατοντάδες εργατικές πολυκατοικίες χρουτσωφικής εποχής του φαίνεται τουλάχιστον περίεργος.

 

Τι το ενδιαφέρον μπορεί να βρίσκει κανείς σε ξεφλουδισμένες προσόψεις, ξεχαρβαλωμένες παιδικές χαρές και δάση από δορυφορικά πιάτα όταν η πόλη διαθέτει ένα σωρό φανταχτερά νέα κτίρια για απαθανάτιση; Έλα ντε!

 

Μετά από ένα τρίωρο εντατικής φωτογράφησης του ζητάμε να επισκεφτούμε το αρχαιολογικό μουσείο  πριν εμπεδωθούν οι βάσιμες υποψίες του ότι η γκρίζα καθημερινότητα που μόλις αντικρίσαμε μας εντυπωσιάζει και μας ενδιαφέρει πολύ περισσότερο από την χωρίς κοινωνικό αντίκρισμα τζούφια λάμψη των άδειων μεγάρων.

Η ολοήμερη βόλτα μας στο παζάρι Τολκούτσκα την επόμενη μέρα, χωρίς συνοδεία αυτή τη φορά, δίνει τη χαριστική βολή στην εικονική πραγματικότητα του αποστειρωμένου κέντρου-μαυσωλείου της Άσγκαμπατ. Επιτέλους το Τουρκμενιστάν είναι και πάλι εδώ, πολύχρωμο, πολύβουο και πάνω απ’ όλα αληθινό. Με χιλιόμετρα εμπορευμάτων απλωμένων παντού, σε πάγκους, σε λινάτσες, ακόμα και χύμα στο έδαφος. Πάρτε κόσμε!

Υφάσματα, ρούχα, φρούτα,  ανταλλακτικά αυτοκινήτων, αφίσες της Μέκκας, ξηρούς καρπούς, στρώματα, πλαστικές λεκάνες, ψαλιδάκια νυχιών …

Και βεβαίως χαλιά, παντού χαλιά, χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα χαλιών, τα ωραιότερα ίσως στον κόσμο. Κι όλα αυτά εκτεθειμένα σ’ ένα αδιάκοπο πηγαινέλα από άντρες με μακριές γενειάδες, κάπες και καλπάκια που διαπραγματεύονται με τις ώρες κάποιο εργαλείο, μαντυλοφορούσες γυναίκες με κλαρωτά φουστάνια που σκύβουν πάνω από τους πάγκους με τα γυαλικά, κυρτωμένες από τα χρόνια μπάμπουσκες που πίνουν το τσάι τους καθισμένες οκλαδόν σε κάποιο μαξιλάρι. Περάστε, καθίστε κι εσύ μαζί μας, από που είστε;

Εγώ, ο Τουρκμένμπασι

Ποια ουσιαστική αλλαγή έχουν άραγε επιφέρει στη ζωή αυτών των απλών στωικών ανθρώπων όλα τα φοβερά και τρομερά έργα ιλουστρασιόν που μας επιδείκνυε με καμάρι ο Άρτικ την προηγούμενη μέρα; Καμιά απολύτως. Άρα προς τι όλος αυτός κενόδοξος οικοδομικός οργασμός;

Το μόνο λογικό συμπέρασμα είναι «για επίδειξη ισχύος» και «για εσωτερική κατανάλωση», ένας αφορισμός που ωστόσο δεν επαρκεί για να ερμηνεύσει ούτε την κλίμακα, ούτε πολύ περισσότερο το ύφος και την αισθητική όσων συντελούνται τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στο μετασοβιετικό Τουρκμενιστάν.

 

Με άλλα λόγια, κάτι ιδιαίτερο συμβαίνει εδώ, ένα κάτι που εν πολλοίς έχει να κάνει με την ιδιάζουσα  (για να το πούμε κομψά) προσωπικότητα του περιώνυμου «Τουρκμένμπασι» ή αλλιώς «Ηγέτη ή Πατέρα όλων των Τουρκμένων», όπως σεμνά αρέσκεται να αυτοπροσδιορίζεται ο Νιγιάζοφ. 

Από το 1985 Γενικός Γραμματέας του τοπικού ΚΚ επί Σοβιετίας, ο εν λόγω εκλέγεται το 1991 πρόεδρος του ανεξάρτητου πλέον Τουρκμενιστάν, συγκεντρώνοντας σε (ο Αλλάχ να τις κάνει) «ελεύθερες εκλογές» το θαυμαστό ποσοστό του 99,5%.

 

Πέρα ωστόσο από το ευτράπελο του εκλογικού αποτελέσματος που μάλλον προσιδιάζει σε «σοβιετική» εποχή, τίποτε ακόμα μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν προϊδεάζει ότι ο κατά τα φαινόμενα χωρίς προσωπικότητα και απολύτως πειθήνιος έως τότε εκτελεστής των εντολών της Μόσχας έχει τα προσόντα για να μεταβληθεί σε κάτι παραπάνω από έναν άχρωμο και άοσμο αυταρχικό διαχειριστή του νέου κράτους.

Να όμως που τελικά η ζωή επιφυλάσσει εκπλήξεις. Και τι μεγέθους!  Μέσα σε ελάχιστο διάστημα ο νεόκοπος πρόεδρος  ξεκαθαρίζει σε όλους τους τόνους και προς πάσα κατεύθυνση ότι καθόλου δεν σκοπεύει να περιοριστεί σε μια συνηθισμένη διακυβέρνηση: Έχει έρθει για να μείνει και να γράψει Ιστορία. Μαζί του το Τουρκμενιστάν θα διανύσει το «Χρυσό Αιώνα»!

Κι εδώ που τα λέμε η θητεία του δεν ξεκινάει δα και άσχημα: Από τις πρώτες αποφάσεις που υπογράφει είναι η δωρεάν παροχή φυσικού αερίου, νερού και ηλεκτρικού σε όλους τους πολίτες του νεοσύστατου κράτους.

 

Επίσης, η βενζίνη κοστίζει γύρω στο ένα δολάριο τα πενήντα λίτρα (ναι, ναι, καλά διαβάσατε 1$ / 50 λίτρα) – κι αυτό ισχύει ακόμα και σήμερα σε συνθήκες εκτόξευσης των τιμών του πετρελαίου διεθνώς.

 

Κάπου εδώ όμως εξαντλούνται και τα φιλολαϊκά μέτρα του Πατέρα του Έθνους. Το επόμενο βήμα είναι η αυτοανακήρυξή του σε ισόβιο Πρόεδρο της χώρας. Τέρμα η άσκοπη σπατάλη ενέργειας. Γιατί να τρέχει ο λαός σε εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια αφού είναι έτσι κι αλλιώς δεδομένη η κατά 99,5% υπερψήφισή του;

Το κουρδιστό ομοίωμα

Τα δείγματα γραφής που επακολουθούν είναι ακόμα πιο αποκαλυπτικά της - ας πούμε - ιδιορρυθμίας του ανδρός.

 

Παράλληλα με το ξεκίνημα μιας φαραωνικών διαστάσεων ανοικοδόμησης, αποκλειστικά επικεντρωμένης σε έργα  εντυπωσιασμού και επίδειξης, τα χρυσά αγάλματα του Μεγαλοπρεπούς ξεφυτρώνουν το ένα μετά το άλλο σε δρόμους και πλατείες, με κολοφώνα αυτό που στέκει υπερηφάνως στην κορυφή της «Αψίδας της Ουδετερότητας»: Ένας δωδεκάμετρος χρυσός Νιγιάζοφ, με ανεμίζοντα μανδύα εν είδη τουρκμένου σούπερμαν και χέρια διάπλατα ανοιχτά σαν τον Πάπα της Ρώμης που ευλογεί τα πλήθη το Πάσχα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, περιστρέφεται ολημερίς πάνω στο βάθρο του χάρη σε κάποιον ενσωματωμένο μηχανισμό.

 

Στόχος αυτής της πρωτότυπης ομολογουμένως εφαρμογής είναι ο Ηγέτης ν’ ατενίζει μονίμως τον Ήλιο κατάματα, προς μεγάλη τέρψη πάντως του Ζυρ που εξασφάλισε έτσι από χέρι το σωστό φωτισμό του φωτογραφικού του θέματος όλες τις ώρες της ημέρας.

Μα η μεγαλομανία του Ισόβιου δεν εξαντλείται στα κουρδιστά ομοιώματα και την ανέγερση άχρηστων ντουβαριών με επικάλυψη από λευκό μάρμαρο εισαγωγής.

 

Ως εκ των ελάχιστων Εκλεκτών εκείνων που συνομιλούν κατ’ ευθείαν με την Ιστορία, θεωρεί Εαυτόν ταγμένο  για την εκ βάθρων αναμόρφωση του μόλις αναγεννημένου από τις στάχτες του έθνους. Οτιδήποτε λιγότερο δεν θα Του αντιστοιχούσε.

 

Εξ’ ου και το περιεκτικό τρίπτυχο Χαλκ, Γουατάν, Τουρκμένμπασι (το Έθνος, ο Λαός, Εγώ ο Ηγέτης) που μόνον κακεντρεχείς συγκρίνουν με το προηγηθέν χρονικά ναζιστικό σύνθημα Ένα Έθνος, Ένας Λαός, Ένας Φυρέρ.

Ακούραστος και ρηξικέλευθος ως οφείλει κάθε Μέγας, ο Σαπαρμουράτ ωστόσο προχωράει απτόητος το έργο Του, αιφνιδιάζοντας συνεχώς το κοινό με πρωτότυπα μέτρα και  εφαρμόζοντας στην πράξη – μ’ ένα εντελώς προσωπικό και αναπάντεχο τρόπο είναι αλήθεια - το ανεκπλήρωτο σύνθημα του γαλλικού Μάη «η φαντασία στην εξουσία».

 

Ιδού εντελώς δειγματοληπτικά μερικές μόνο από τις καινοτομίες:

 

Ενώ ακόμα και σήμερα χτίζονται το ένα μετά το άλλο διάφορα « μέγαρα των Τεχνών», τα περισσότερα παραμένουν κλειστά και εκτός λειτουργίας καθώς δεν έχουν επιτρεπτό θέαμα να στεγάσουν μετά τη γνωμάτευση του Περιστρεφόμενου ότι ο κινηματογράφος είναι βλαβερός για τα έθιμα της τουρκμένικης κοινωνίας ενώ το μπαλέτο και η όπερα είναι ασυζητητί «εκτός παράδοσης».

 

Προφανώς εντός παράδοσης τελεί αντιθέτως το κατ’ εξοχήν άθλημα της ερήμου, το πατινάζ επί πάγου, εξ’ ου και η ανέγερση αίθουσας παγοδρομιών που μόλις ολοκληρώθηκε στην Άσγκαμπατ (όλα τα’ χε η Μαριωρή...).

Κaτά το ίδιο πρωτοποριακό πνεύμα, οι μήνες του χρόνου ξαναβαφτίζονται ένας ένας, αρχής γενομένης από τον μήνα Γενάρη στον οποίο έλαχε η τιμή να αποκτήσει το όνομα Του, ενώ ο Απρίλης μπορεί πλέον να καυχιέται ότι φέρει το όνομα της μαμάς Του.

 

Ο φόρος τιμής όμως στην γυναίκα που δάνεισε το σώμα της για να έρθει στον κόσμο ένας Τουρκμένμπασι δεν θα μπορούσε – αλίμονο! - να περιοριστεί σε μια απλή ονοματοδοσία μηνός. Γι αυτό και προχωρώντας σε μια ακόμη υπέρβαση, ο σεβαστικός Υιός φιλοτέχνησε το άγαλμά της ως «ύψιστο σύμβολο εντιμότητας» προκειμένου να κοσμήσει το χώρο μπροστά από το ομώνυμο υπουργείο Του. 

Ομώνυμο υπουργείο; Τι πάει να πει αυτό; Διαθέτει το Τουρκμενιστάν Υπουργείο Εντιμότητας; Μα και βέβαια διαθέτει, ιδέα του Μεγάλου Καινοτόμου κι αυτή! Α, και για να μην το ξεχάσω: οποιοσδήποτε συνειρμός με το οργουελικό Υπουργείο Αλήθειας είναι ασφαλώς προϊόν διαταραγμένης σκέψης και απλά δεν ευσταθεί.

Άσε που ποιος να διαβάσει Όργουελ στο Τουρκμενιστάν;

 

Πρώτον δεν κυκλοφορούν τα βιβλία του, όπως εξάλλου σχεδόν κανενός άλλου ντόπιου ή ξένου συγγραφέα, και δεύτερον πού να περισσέψει ελεύθερος χρόνος στους πολίτες όταν αυτός καλύπτεται πολύ πιο δημιουργικά με την υποχρεωτική μελέτη των βαθυστόχαστων πονημάτων που ο ίδιος ο Παμμέγιστος συγγράφει αφειδώς για το λαό Του.

 

Καλά, μιλάμε για ΤΟ έργο! Και με τι δεν καταπιάνεται! Τι φιλοσοφία, τι ιστορία, τι θρησκεία, τι λαϊκή παράδοση, τι ποίηση, τι απ’ όλα ... Αδύνατον εν ολίγοις να βρεις τομέα της σκέψης που να μην έχει ανεξίτηλα σφραγιστεί από τον ογκόλιθο της συνεισφοράς Του.

 

Η επιτομή όλων, η ανεπανάληπτη Ρουχνάμα, ήτοι το «Βιβλίο της Ψυχής» (Του), αποτελεί διδακτέα ύλη σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης - που παρεμπιπτόντως μειώθηκε από τα δώδεκα στα δέκα χρόνια με δική Του απόφαση - καθώς και απαραίτητο γνωσιολογικό εφόδιο για όσους πολίτες επιθυμούν να αποκτήσουν δίπλωμα οδήγησης.

Και η Δύση τι λέει γι αυτά;

Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να διαβάζονται ως φαιδρές γραφικότητες αν δεν καθόριζαν δυστυχώς με τον πιο οδυνηρό τρόπο την καθημερινότητα πέντε εκατομμυρίων Τουρκμένων που καλούνται να ζήσουν με μέσο μηνιαίο μισθό σαράντα ευρώ και την υποχρέωση να ζητούν ειδική άδεια από το οικείο αστυνομικό τμήμα πριν σκεφτούν να ταξιδέψουν έξω από τα όρια του νομού τους.

 

Κατά έναν περίεργο τρόπο, τα μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης που αφιερώνουν συνήθως ποταμούς αναλύσεων γύρω κι από την παραμικρή παραβίαση που συντελείται σε χώρες με μη αρεστά προς τη Δύση καθεστώτα, στην περίπτωση Νιγιάζοφ επιδεικνύουν αντίθετα μια αξιοσημείωτη εγκράτεια.

Ο λόγος ανομολόγητος αλλά και εξαιρετικά απλός: Όσο ο sui generis δικτάτορας δεν αναλίσκεται σε αντιϊμπεριαλιστική αντιδυτική ρητορεία, δεν επιδιώκει ν’ ασκήσει διεθνή πολιτική ούτε ν’ αποκτήσει χημικά, πυρηνικά και λοιπά κακά παιχνίδια, όσο δηλαδή δεν ενοχλεί, τι μας νοιάζει εμάς πως ρυθμίζει τα του οίκου του;

 

Σιγά μην τα χαλάσουμε για τέτοια ψιλοπράγματα με κάποιον που κοιμάται πάνω σ’ ένα από τα μεγαλύτερα στρώματα φυσικού αερίου στον κόσμο.

 

Βέβαια για την ώρα ο Μέγας Εκκεντρικός διοχετεύει όλη σχεδόν την πραμάτεια στους Ρώσους της Γκαζ Προμ, πλην όμως τίποτα μόνιμο στο ρευστό τούτο κόσμο, οπότε ποιος ξέρει πως μπορεί να εξελιχτεί η κατάσταση στο μέλλον με τους κατάλληλους χειρισμούς.

Άρα στο μεταξύ business as usual, σε οποιονδήποτε άλλο επικερδή τομέα προσφέρεται για συνεργασία. Από τους πρώτες διδάξαντες σ’ αυτό, ο γαλλικός εργοληπτικός κολοσσός Bouygues  έχει ήδη αναλάβει σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα από το 1994 να φέρει σε πέρας το πολεοδομικό όραμα του Αυτοπροσωπολατρευόμενου. Οποία τιμή για τη χώρα του Βολταίρου! Ένα δισ. ευρώ για την ακρίβεια (η τιμή) για τα μέχρι τώρα έργα, όλα πληρωμένα εμπρόθεσμα και σε ζεστό χρήμα από τα έσοδα του φυσικού αερίου. Pas mal θα λέγαμε, και οπωσδήποτε αρκετά απ’ ό,τι φαίνεται για να κάνει γαργάρα η γαλλική κυβέρνηση τις συνήθεις φιλολογίες της περί δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ποιος είπε ότι ο κυνισμός είναι αμερικάνικη αποκλειστικότητα; 

ΕΠΙΜΥΘΙΟ

ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΝΙΓΙΑΖΟΦ ΤΙ;

Στις 21 Δεκέμβρη του 2006, λίγους μόλις μήνες μετά το ταπεινό προσκύνημά μας στα ιερά Του χώματα, συνέβη το αδιανόητο: Ο Βασιλιάς Ήλιος, Φως της ερήμου και επί της γης Μεσσίας εγκατέλειψε αιφνιδίως τον μάταιο τούτο κόσμο και μάλιστα με τον πιο μπανάλ τρόπο: έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ούτε κοινός θνητός να ήταν!  

Με το ένδοξο σοβιετικού τύπου σκορ του 89,23%, ο Γκουρμπανγκουλύ Μπερντυμουχαμέντοφ εκλέχτηκε στα μέσα του Φλεβάρη του 2007 νέος πρόεδρος του Τουρκμενιστάν, σε αντικατάσταση του Πατρός των ορφανεμένων Τουρκμένων, που πέρασε πλέον ανεπιστρεπτί στην αιωνιότητα, αφήνοντας ωστόσο παρακαταθήκη στον ευγνωμονούντα λαό του το ζηλευτό βιοτικό επίπεδο του ενάμιση ευρώ την ημέρα, μαζί εννοείται με τα αναρίθμητα εις χρυσούν αγάλματα του Ευγενούς Εαυτού Του καθώς και πρωτοποριακά φιλολαϊκά μέτρα υπέρ των ασθενέστερων όπως, για παράδειγμα, το κλείσιμο όλων των νοσοκομείων εκτός πρωτεύουσας και την απόλυση 15.000 «πλεοναζόντων» γιατρών.

 

Επιφορτισμένος μάλιστα με την εφαρμογή της συγκεκριμένης εμπνευσμένης πολιτικής υπήρξε - ως Υπουργός Υγείας τότε - ο διάδοχος πρόεδρος με το όνομα-γλωσσοδέτη, ένα βιογραφικό στοιχείο μάλλον δηλωτικό του είδους της διακυβέρνησης που έτσι κι αλλιώς ορματιζόταν για στους πολυπαθείς συμπατριώτες του.

Δίνοντας εξάλλου αμέσως το πολιτικό του στίγμα, ο Μπερντυμουχαμέντοφ ξεκαθάρισε ευθύς εξ’ αρχής ότι πρόθεσή του είναι να συνεχίσει απαρέγκλιτα στο «δρόμο της δημοκρατίας» που χάραξε ο «μεγαλοφυής» προκάτοχός του, φέρνοντας μόνο κάποιες «βελτιώσεις» σε επί μέρους ζητήματα.

 

Μία από τις πιο πολυσυζητημένες ήταν και αυτή για «ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όλους τους Τουρκμένους», υπόσχεση ωστόσο που ο τρόπος υλοποίησής της έδειξε εξαρχής το πώς νοείται το «ελεύθερη» και το «σε όλους»: Τα δύο πρώτα ίντερνετ καφέ που άνοιξαν το 2007 στην Άσγκαμπατ χρέωναν ούτε λίγο ούτε πολύ τρία ευρώ την ώρα (ήτοι περίπου δυο τουρκμένικα μεροκάματα) ενώ η πρόσβαση σε ανεξάρτητα κεντρασιατικά σάιτ είναι κλειστή με μπετόν αρμέ.

 
Οι ελάχιστοι επιλεγμένοι ξένοι παρατηρητές που έλαβαν τελικά την άδεια να παρακολουθήσουν την εξέλιξη της προεδρικής εκλογής έκαναν λόγο για εντελώς σικέ διαδικασία αφού ναι μεν για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας παρουσιάστηκαν –τύποις - πέραν του ενός υποψήφιοι ( έξι για την ακρίβεια), όλοι ωστόσο προέρχονταν από το ίδιο ένα και μοναδικό επιτρεπτό «Δημοκρατικό Κόμμα του Τουρκμενιστάν».

Όσο για την υποτιθέμενη προεκλογική «αντιπαράθεση» υπήρξε επιεικώς υποτονική και μόνο για τα μάτια καθώς το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν απ’ ό,τι φάνηκε εξ’ αρχής δεδομένο, οπότε και οι πέντε α πριόρι χαμένοι συνυποψήφιοι περιορίστηκαν συνετά στο διακοσμητικό τους ρόλο.

Ποιος εξάλλου θα τολμούσε ποτέ να την βγει στ’ αλήθεια στον πρώην Υπουργό Υγείας που είχε ήδη αποδείξει έμπρακτα την αυξημένη ισχύ του φέρνοντας σε πέρας επιτυχώς δύο συνταγματικά πραξικοπήματα μέσα σε διάστημα ενός μήνα;  

Η αρχή έγινε με την παράτυπη ανακήρυξή του ως προσωρινό πρόεδρο της χώρας λίγες μόνο ώρες μετά το θάνατο του Νιγιάζοφ, ενώ το ρόλο αυτό θα έπρεπε κανονικά να παίξει ο πρόεδρος της βουλής (που όμως, όλως αιφνιδίως, βρέθηκε να διώκεται για κάποια ποινική υπόθεση).

 

Η δε πρώτη αυτή εκτροπή επισφραγίστηκε με φωτογραφική και στο άψε σβήσε τροποποίηση του συντάγματος εξασφαλίζοντας στον προσωρινό υπηρεσιακό πρόεδρο το δικαίωμα της παράλληλης εμφάνισής του ως υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές.

Κατά παράδοξο τρόπο, αυτές οι λεπτομέρειες που δύσκολα συνάδουν με την κλασική αντίληψη περί δημοκρατίας, η εξάπλωση της οποίας αποτελεί ως γνωστόν πάγιο καημό και μέλημα του εκάστοτε πλανητάρχη, δεν εμπόδισε μολοταύτα την κυβέρνηση των ΗΠΑ (επί Μπους τότε) να εκπροσωπηθεί επισήμως στην ορκωμοσία του Μπερντυμουχαμέντοφ με τον υφυπουργό Ρίτσαρντ Μπούτσερ.

 

Το γιατί είναι νομίζω αυτονόητο: Όταν ο Τουρκμένος πρόεδρος κάνει κουμάντο στα πέμπτα πλουσιότερα αποθέματα φυσικού αερίου παγκοσμίως, και επιπλέον η χώρα του μοιράζεται σύνορα με Ιράν και Αφγανιστάν, η διακριτικότητα και η κατανόηση στο πως χειρίζεται τα του οίκου του είναι στοιχειώδης κανόνας του πολιτικού σαβουάρ βιβρ.

Το αυτό υποδήλωσε εξάλλου και η παρουσία στην ίδια σεμνή τελετή, του τότε Ρώσου πρωθυπουργού Μιχαήλ Φράντκοφ καθώς και του αντιπροέδρου της Γκαζπρομ Αλεξέι Μίλλερ που στο κάτω κάτω ποτέ δεν δήλωσαν δα και υπέρμαχοι του δημοκρατικού ιδεώδους.

 

Άσε που οι τελευταίοι είχαν κι ένα λόγω παραπάνω να βρίσκονται εκεί αφού χαίρουν, ακόμα και σήμερα, της σχεδόν αποκλειστικότητας επί των τουρκμένικων εξαγωγών φυσικού αερίου σε προνομιακές τιμές, ρυθμίζοντας έτσι μονοπωλιακά τα της μεταπώλησής του σε Καύκασο, Κεντρική Ασία και Ευρώπη.

Όσο για τους Κινέζους - μη χάσουν κι αυτοί - ήταν βεβαίως παρόντες, δια του Ισμαήλ Αμάτ, Ουιγούρου στην καταγωγή και αντιπροέδρου της κινεζικής βουλής, υπενθυμίζοντας το ενδιαφέρον του Πεκίνου για την κατασκευή ενός αγωγού στο έδαφος του Σινγιανγκ στη Δυτική Κίνα.
Με διεθνή πίεση μηδενική και μια εσωτερική αντίσταση που μέχρι στιγμής δεν μοιάζει να έχει συγκροτηθεί ούτε καν υποτυπωδώς, ο τουρκμένικος λαός μάλλον θ’ αργήσει ακόμα πολύ να σηκώσει κεφάλι…   

Για περισσότερες φωτογραφίες:

Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα... 

 

Διαβάστε επίσης:

ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ 1 - ΑΜΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΜΑ, ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΓΚΑΜΠΑΤ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν 

ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ 3, ΣΤΗ ΓΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΜΑΡΓΙΑΝΗΣ | Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν